doeners in turbulente tijden

Vuriger dan ooit zet ze de strijd voor een groenere toekomst voort. Een strijd waarin we de mantra’s van weleer vervangen door frisse, nieuwe ideeën, waarin we streven naar meer verbinding in plaats van populistisch te verdelen maar vooral: een strijd waarin we ijveren voor meer punk. Steeds vaker betekent dat gewoon respectvol met elkaar omgaan. Respect is de nieuwe punk, en punk is verre van dood.

“We leven in heel turbulente tijden waarin kwetsen de norm lijkt te zijn. Vroeger was schofferen iets voor punkers, zo hard mogelijk roepen om je onvrede over het establishment te uiten. Vandaag werkt dat proces net omgekeerd: hoe harder je taalgebruik, hoe meer media-aandacht je krijgt. Politici zijn zich daar erg goed van bewust. De nieuwe punker is net iemand die respectvol met de ander omgaat, vertrekt vanuit wederzijds begrip in plaats van meteen de confrontatie op te zoeken.”

Gewone mensen doen het systeem draaien,

ondanks alle uitdagingen waar we voor staan.

klimaat

“Dat respectvol omgaan met mensen wiens mening je niet meteen deelt is altijd fundamenteel voor mij geweest. Elke dag verbaas ik me over wat ik heb mogen bereiken. Mijn leven is heel anders gelopen dan je zou vermoeden als je enkel naar de statistieken had gekeken. Een meisje uit een arm migrantengezin dat universitaire studies afrondt was zeer onwaarschijnlijk. Die successen dank ik aan mensen die ondanks mijn achtergrond toch onzelfzuchtig voor mij vochten, omdat vechten toen gewoon het juiste was om te doen. Hetzelfde speelt met de opwarming van de aarde: we moeten ertegen vechten, gewoon omdat dat het juiste is om te doen.”

“Hoop is ergens voor vechten omdat het goed is, niet alleen omdat het kans op slagen heeft. Klimaatverandering is daar het voorbeeld bij uitstek van. Je kan ofwel verzuchten dat het toch tevergeefs moeite en we het gevecht al lang verloren hebben. Dat verandert echter niets! Laten we integendeel samen durven vechten om het klimaat te keren. We zijn het aan onszelf verplicht”.”

Zal aanpassen aan een verraderlijk klimaat binnen pakweg twintig jaar onvermijdelijk zijn, of kunnen we het tij nog volledig keren?

“Ja. Het kàn nog, en het moet. De uitdaging om het klimaat nog te keren is immens, dat besef ik ook. We moeten als samenleving fundamentele keuzes durven nemen, de politieke moed hebben bestaande oplossingen te implementeren. Vaak blijken die oplossingen zelfs nog geld op te brengen. Ondertussen is gebleken dat ecologie eerder een economische opportuniteit is die jobs creëert, in plaats van een kost. Vandaar dat ik kwaad word door de valse tegenstelling die minister Schauvliege ons voorschotelt, alsof economie en ecologie elkaar tegen zouden spreken.”

“Het is opmerkelijk vast te stellen dat het niet klassieke politici, maar gewone burgers zijn die in deze ecologische sprong het voortouw nemen. Laten we als politici die participatie van burgers omarmen in plaats van ze tegen te werken. Kijk bijvoorbeeld naar het proces van de klimaatzaak die de regering nu schandelijk aan het vertragen is. Gewone burgers slepen de regering voor de rechter omdat deze tekort komt aan haar klimaatdoelstellingen. Welke boodschap zend je dan naar de bevolking, door hen hierin met man en macht tegen te werken?”

bandbreedte

"Wij hebben maar een beperkte ‘mentale bandbreedte’, de capaciteit om verstandige beslissingen te nemen en op lange termijn te plannen. Elk moment dat je je ergens op moet focussen, gebruik je een deel van die bandbreedte. Dat is de reden waarom armoede soms leidt tot een tunnelvisie. Mensen die in armoede leven hebben dagelijks af te rekenen met een chronisch gebrek aan geld, waardoor enkel morgen telt. Zorgen dat je morgen eten hebt, onderdak hebt en je kinderen naar school kunnen gaan. Volgende week is nog ver weg."

“In Antwerpen zijn er heel wat mensen bij wie die bandbreedte veel beperkter is. Bij sommigen is dat omdat ze vastzitten in de ratrace, bij anderen omdat ze leven in armoede. Voor elk van hen heeft dit echter desastreuze gevolgen op hun levenskwaliteit. Het is de taak van het volgende stadsbestuur om de bandbreedte van hun inwoners te vergroten, in plaats van te verkleinen. Dat laatste gebeurt tegenwoordig nog te vaak. Het gaat om het creëren van ademruimte voor de stad, letterlijk en figuurlijk.”

turbulente tijden

In uw boek ‘Respect is de nieuwe punk’ geeft u aan dat we tegenwoordig lijken te vergeten om écht met elkaar te praten. Vaak staat discussiëren synoniem voor ruziemaken en beledigen. We moeten terug leren respectvol met elkaar om te gaan. Is dit herleren een taak van de politiek of moeten we het onszelf als burgers weer eigen maken?

“We leven in turbulente tijden, die een aantal politici heel handig gebruiken om mensen tegen elkaar op te zetten. Verdeel en heers. We hebben vandaag meer dan ooit nood aan een verbindend verhaal, van alle burgers samen. In plaats daarvan worden mensen steeds vaker gewoon weggezet in categorieën om elkaar te diskwalificeren, zodat men het niet meer moet hebben over de inhoud. Populisme is verre van verslagen.”

“De manier waarop we als samenleving debatteren is het voorbeeld bij uitstek van hoe vernietigend zo’n discours kan zijn. Dat is een verantwoordelijkheid die politici moeten erkennen en op zich nemen. Je kan hard met elkaar in debat gaan, fundamenteel van mening verschillen, maar je moet steeds blijven erkennen dat aan de andere kant van de tafel een mens van vlees en bloed zit. Het is pas op die manier dat we ook echt verder kunnen gaan. Zonder dialoog kunnen we de gigantische uitdagingen die ons in deze eeuw te wachten staan nooit aanpakken. We moeten het samen gaan doen.”

de doeners

“Ik word heel hoopvol wanneer ik de straat op ga en met gewone burgers praat. Je voelt echt dat veel mensen de bullebakkerij, die zo aanwezig is in het publieke debat, kotsbeu zijn. Dat opbod om ter luidste, om ter hardste, spreekt weinigen nog aan. Ik stel dan jammerlijk vast dat onder de grootste roepers ook heel wat politici zijn.”

“Gewone mensen doen het systeem draaien, ondanks alle uitdagingen waar we voor staan. Zij zijn de doeners in onze samenleving. Ze durven zich nog voor deze samenleving in te zetten, onzelfzuchtig, gewoon omdat dat het juiste is om te doen. Het zijn mensen die respectvol omgaan met elkaar, en ondanks meningsverschillen toch zoeken hoe we als samenleving samen vooruit geraken. In hun engagement reiken ze de hand naar politici en nodigen ze hen uit om partner te zijn. Die hand wordt soms bewust weggeslagen met het verwijt dat ze zich te veel moeien.”

Als je vandaag niet bezig bent met het klimaat,

geef je eigenlijk niet om de mensen die op de aardbol leven.

“Kijk bijvoorbeeld naar Borgerhout. De burgemeester geeft verstek wanneer hij uitgenodigd wordt door de wijk om samen te kijken hoe ze van die buurt een fijnere en leefbare plek kunnen maken. Ja, wat doe je dan? Dan is het je als politicus enkel nog maar te doen om je eigen verhaal, om de media-aandacht zonder dat de rest je nog interesseert. Er is een groot contrast tussen je verantwoordelijkheden als politicus, en wat je daadwerkelijk doet. Het lijkt wel alsof mensen die streven naar verbinding en respectvol met elkaar omgaan, als uitschot bestempeld worden, en dat er getracht wordt hen zoveel mogelijk te vermijden.”

ongelijkheid

“We hebben dringend nood aan een verbindend discours. Dat begint in ons taalgebruik, maar uiteindelijk heeft het te maken met de groeiende sociaal-economische ongelijkheid wereldwijd. Donald Trump, bijvoorbeeld, is daar louter een symptoom van, zeker niet de oorzaak. Mensen voelen zich in de steek gelaten door het establishment en slaken een wanhoopskreet. Het is veelzeggend dat op de conventie van Davos, zowat de jaarlijkse hoogmis van iedereen die rijk of machtig is, nu voor het eerst een professor uitgenodigd wordt om te spreken over het basisinkomen."

"Er zijn zoveel verliezers in dit ongebreidelde globaliseringsmodel, dat merkt men eindelijk ook in Zwitserland. Het is tegelijk ook de reden waarom we overal ter wereld een gigantische opkomst zien van het populisme. Steeds meer mensen zien in dat het nu of nooit is in het keren van het tij, we moeten aan de goede kant van de geschiedenis staan.”

journalistiek

Gelooft u nog in de kracht van traditionele journalistiek?

“In tijden van fake news en social media geloof ik er meer in dan ooit tevoren. Nieuws wordt tegenwoordig te vaak in makkelijk verteerbare brokken geserveerd, in hypes waar we dan drie dagen over blijven discussiëren tot de volgende hype eraan komt. Wat we nu vooral nodig hebben is slow news, degelijke onderzoeksjournalistiek waar veel research aan voorafgaat, en begrip kan verschaffen in de ons omringende werkelijkheid.”

Ze analyseert lange termijnprocessen, en tracht evoluties te ontwaren binnen de samenleving. Journalistiek in deze vorm heeft vooral veel tijd nodig, zowel voor de journalist om ze te schrijven, als voor de lezer om haar te verwerken. Het is de enige mogelijkheid om voorbij te gaan aan de oppervlakkigheid van sommige nieuwsberichten, en echte diepgaande kennis op te bouwen over de staat van onze democratie en de wereld.

We hebben meer dan ooit samenwerking nodig.

“We zitten op een kantelpunt in de geschiedenis waar zowel fast als slow news een rol in spelen. Breaking news is niet meer weg te denken uit ons dagelijkse leven, korte berichtgeving op het moment zelf zal altijd nodig blijven. Je moet daarna als journalist een stap terug kunnen nemen en zoeken naar de bredere context waarin die gebeurtenis ingebed is. De taak van journalistiek is om een beter begrip te krijgen van de wereld. Daarvoor moet ze durven doordringen tot de grond van de zaak en is juist die trage manier van werken essentieel.”

“Je mag als journalist zeker stelling innemen en actief op zoek gaan naar de waarheid. Vanzelfsprekend schrijf je dat vanuit een bepaald engagement. Journalisme is meer dan enkel droog de objectieve feiten neerpennen. Dat hoeft geen probleem te zijn, zolang je maar duidelijk maakt waar de objectieve feiten eindigen en jouw eigen interpretatie begint.”

strijd voor de minderheid

Klopt het dat u als pubermeisje eens een kantoor van Vlaams Belang binnengestapt bent?

“In een vlaag van rebellie ben ik inderdaad gewoon eens binnengestapt in zo’n winkeltje, omdat mijn oog was gevallen op een T-shirt met in grote letters ‘Eigen volk eerst!’ op. Die wilde ik wel! Verweest stamelde de verkoopster dat het niet echt hun bedoeling was dat ik, als moslimmeisje met hoofddoek, zo’n shirt kocht. Toen ben ik maar naar buiten gegaan, zonder T-shirt, maar dapperder dan ooit tevoren."

“Dergelijke gebeurtenissen sterken me enkel maar in mijn engagement voor alle minderheden. Dus niet enkel voor mensen met een allochtone achtergrond of vrouwen omdat dat nu toevallig mijn eigen verhaal is. Het is dan ook onmogelijk om tegen racisme te zijn, zonder je tegelijkertijd ook in te zetten voor holebirechten of gendergelijkheid. Al die vormen van discriminatie gaan uiteindelijk over hetzelfde mechanisme: een kleine groep mensen die een ander wil onderdrukken op basis van uiterlijke kenmerken. Al te vaak wordt er gereageerd door de schuld van de discriminatie op de ene of andere manier toch mee op het slachtoffer te steken: een slachtoffer van racisme heeft te weinig zijn best gedaan; een vrouw droeg te uitdagende kledij; een homo gedroeg zich te opvallend. Discriminatie gaat in essentie om machtsverhoudingen, ontkenning van de ander zijn menselijkheid, om maar niet over inhoudelijke zaken te hoeven spreken."

een pleidooi

“Geef in deze turbulente tijden niet toe aan populisme en verdeeldheid. De toekomst is veel te onzeker om ons in te graven in onze eigen loopgraven. Het water stijgt er te snel. We hebben meer dan ooit samenwerking nodig. Laten we de hand naar elkaar uitsteken en ons ervan bewust zijn dat de keuzes die we nu maken, gevolgen dragen voor vele generaties na ons. Laat dat niet de soort erfenis zijn die we achterlaten. Die aarde draait wel door, zelfs zonder de mensheid. De reden dat ik groen politicus ben geworden, is: ik geef om de planeet omdat ik geef om mensen. Als je vandaag niet bezig bent met klimaat, geef je eigenlijk niet om de mensen die op die aardbol leven.”

“We zitten op een kruispunt in de koers die we met onze samenleving nemen: ofwel bouwen we samen verder aan het uitbreiden van de collectieve bandbreedte ofwel wordt die zo klein dat er van levenskwaliteit nauwelijks nog sprake is. Dat is ook mijn boodschap aan jullie als studenten: zet je schouders onder lokale initiatieven, ga het debat aan met diegenen waar je het niet mee eens bent en probeer iets bij te leren. Je hoeft niet in de professionele politiek te zitten om er een betekenisvolle bijdrage aan te leveren. Vecht, niet omdat het kans op slagen heeft, maar gewoon, omdat het goed is.”