we doen het massaal onveilig

Is het echt zo slecht gesteld met de veiligheid van ons seksleven? We polsten bij 1.876 studenten naar het leven tussen de niet zo versgewassen lakens.

 

even testen

Twee op drie hoort zich dus eens te testen op soa’s. Wanneer we aankloppen bij de huisartsenpraktijk Korte Klaren, nabij de Meir, komen we bij dokters Anne Marieke Wiggers en Matthias Verleije uit. Middenin de studentenbuurt, daar kunnen soatesten geen uitzondering zijn.

 

“We zien inderdaad dagelijks patiënten voor een soatest”, verklaart Anne Marieke. Of ze meteen aankaarten waarvoor ze komen? “Er zijn patiënten die actief vragen om een soatest”, vertelt Matthias. “Maar je hebt ook mensen die subtiel om een bloedafname polsen.” Anne Marieke herkent de situatie. “Dan vraag ik steeds wat ze specifiek willen laten nakijken. Vaak wordt er dan uiteindelijk wel expliciet om een hiv-test gevraagd.”

 

Het uitdrukkelijk vragen naar enkel hiv vinden beide artsen opmerkelijk. “Als je studenten hoort, draait het blijkbaar vooral om aids”, merkt Matthias op. “Maar de kans dat jij hiv krijgt na één keer onveilige seks met een andere heteroseksuele partner is heel klein. Niet onbestaande, uiteraard.”

 

“Er zijn echter andere ziektes die zoveel gemakkelijker overgedragen worden en veel frequenter voorkomen. Een op twaalf studenten loopt bijvoorbeeld met chlamydia rond. Daar heb je vaak geen symptomen van, maar de ziekte kan je wel onvruchtbaar maken. Nochtans is het erg gemakkelijk te behandelen. Eén tabletje innemen en je bent er vanaf.”

 

(on)bevlekt vertrouwen

Een op twaalf studenten, dat zou overeen moeten komen met 8,3% van de deelnemers aan onze enquête. Slechts 4% van de seksueel actieve studenten geeft echter aan ooit al eens chlamydia opgelopen te hebben. Volgens de statistiek van Anne Marieke en Matthias zou een andere 4% van onze deelnemers dus met chlamydia rondlopen, zonder daarvan op de hoogte te zijn.

 

We waren allebei nog maagd, dus we hadden geen kans op soa’s.

 

Dat is goed mogelijk, aangezien maar 39% van onze seksueel actieve studenten zich al eens bij een arts heeft laten testen op een soa. Goed, je kan stellen dat een soatest niet nodig is wanneer je altijd veilig van bil gaat. Maar zelfs van alle studenten die het al eens onveilig deden, liet nog niet eens de helft (47,5%) zich testen bij de huisarts.

 

Waarom laten de studenten zich niet checken na een onveilig avontuur? “Sommige mensen zijn er gewoon niet ongerust over. Of zijn onwetend”, bedenkt Anne Marieke. Een aantal studenten in onze enquête halen nog een andere verklaring aan. “We waren allebei nog maagd, dus we hadden geen kans op soa’s.”

 

 

Met deze bewering springen we binnen bij de goeroes van de Vlaamse seksuele voorlichting, Sensoa. “Dat is een gevaarlijk excuus om het onveilig te doen”, zegt Wannes Magits. “Want hoe weet je dat zeker? En wat verstaat die (andere) persoon onder maagd zijn?”

 

“Je weet pas zeker of je een soa hebt, als je je laat testen”, vervolgt Wannes. “Ook studenten die serieel monogaam zijn, moeten dus oppassen.”

 

Share love, geen soa is een recente Sensoacampagne die daarop focust. Jongeren gaan er vaak van uit dat er niks mis kan gaan als je van de ene relatie in de andere rolt. Maar de ander kan altijd een soa hebben opgelopen zonder het te weten. Wat als zijn of haar ex bijvoorbeeld is vreemdgegaan? “Wij raden mensen aan om seks te hebben met condoom in een nieuwe relatie, totdat ze zich allebei hebben laten testen.”

 

Zijn studenten zich dan helemaal niet bewust van de risico’s? “Er bestaan verschillende soorten intelligentie”, zegt Wannes. “Waar we bij Sensoa op hameren is dat ook attitudes en vaardigheden op school moeten worden aangeleerd.” Weten dat je een condoom moet gebruiken is namelijk iets anders dan het in praktijk omzetten.

 

Een op twaalf studenten loopt met chlamydia rond.

 

zonder hoesje niet in het poesje?

En daar wringt het schoentje vaak. Of zo blijkt toch uit de redenen die studenten opgaven voor hun seksueel onveilig gedrag.

 

‘In het vuur van het moment’ het condoom vergeten boven te halen, steekt met kop en schouders boven de andere verklaringen uit. Ongeveer 45% van de studenten die onbeschermd onder de lakens kroop, lag al eens in deze situatie. Vrouwen zwichten blijkbaar sneller in het vuur van het moment: 58% van de studentes die onveilig seks hadden, halen dit als oorzaak aan. Bij de mannen geeft er slechts 26,6% dit als reden op.

 

 

Dat beide partijen geen condoom op zak hebben, is de tweede grootste onveilige situatie. Ruim 33% bekent hierover schuld, al hebben mannen (37,6%) deze situatie vaker voor dan vrouwen (29,8%).

 

Condooms zijn sowieso nog steeds niet erg geliefd, 14,6% laat weten dat ze zelf toch liever geen rubbertjes ontrollen (of voelen). Andere studenten lieten weten dat hun partner geen condoom wilde gebruiken, waar zij niet tegenin durfden gaan.

 

(geen) gêne

Ook 15% van de homoseksuele populatie uit onze enquête gebruikt niet graag condooms. In deze groep gebeurt het wel vaker dat ze beide geen condoom op zak hebben (40,2%), maar ze zwichten in het vuur van het moment minder vaak om het zonder bescherming te doen (19,5%).

 

“We zien in de homogemeenschap veel meer zelfbewuste mensen”, merkt Matthias op. “Zij zijn dikwijls erg goed geïnformeerd over de risico’s en symptomen. Vaak maken zij om de drie tot zes maanden een afspraak om zich opnieuw te laten screenen.”

 

Inderdaad, maar liefst 73,6% van alle homoseksuelen die al eens onveilige seks hadden, liet zich testen op soa’s bij de huisarts. Dat is bijna 15% meer dan heteroseksuelen in dezelfde situatie.

 

“Ik geloof dat er in de homogemeenschap meer gepraat wordt over hiv en hepatitis”, haalt Matthias als mogelijke reden aan. “Gesprekken over chlamydia in de heteroseksuele gemeenschap, dat zie ik nog niet direct gebeuren.”

 

We zien in de homogemeenschap veel meer zelfbewuste mensen.

 

doe het zelf

Is een hiv-zelftest van de apotheker de oplossing voor studenten die geen doktersafspraak durven maken? Hoe handig zo’n zelftest ook mag lijken, je dient natuurlijk wel goed te weten wanneer je ze kan gebruiken. Anders ben je eraan voor de moeite.

 

In het hart van de studentenbuurt, de Keizerstraat, spreken we met apotheker Van Briel. Veel klanten voor de zelftest hebben ze nog niet gehad. Ze vinden de test ook niet de beste manier om zo’n belangrijke informatie te verkrijgen. Vooral het emotionele aspect is erg zwaar. “Je moet maar alleen thuis zijn en positief testen ...”

 

Weten studenten vanaf wanneer je jezelf kan testen? 30,9% van onze studenten kan ons het juiste antwoord bezorgen: drie maanden na de onveilige seks kan deze zelftest je van een juist antwoord dienen. Er zijn echter ook erg veel studenten die, ondanks de media-aandacht die de zelftest kreeg, geen idee hebben wanneer ze van pas kan komen (40,3%) of een foutieve vensterperiode in hun hoofd hebben (27,6%). Bieden apothekers dit antwoord steevast aan?

 

Gesprekken over chlamydia in de heteroseksuele gemeenschap,
dat zie ik nog niet direct gebeuren.

 

“We zeggen dat er altijd bij en geven ook een folder mee. We nemen de studenten ook mee naar achter om met ze te praten”, zegt Van Briel. “Is de test wel echt nodig, wil je hier testen zodat je niet alleen bent?”

 

Een zelftest voor hiv, allemaal goed en wel. Maar daarmee test je je nog niet op andere soa’s. Daarvoor moet je nog steeds naar de huisarts. En dat doet, zoals gezegd, nog maar 39% van onze seksueel actieve studenten.

 

“Misschien durven mensen niet langs te komen omdat ze niet weten hoe een soa-consult eruit ziet?”, bedenkt Anne Marieke. “Natuurlijk moeten we je wat vragen stellen over je partners van de laatste zes maanden. Die zijn niet altijd leuk om te beantwoorden, maar we hebben dergelijke informatie nodig om de risico’s te kunnen inschatten. Verder hoeven we enkel nog een bloedafname en een urineonderzoek uit te voeren wanneer er verder geen klachten zijn. En uiteraard valt alles onder het beroepsgeheim.”

 

sharing is caring

Dat er condooms aan te pas moeten komen om geen soa’s op te lopen, schijnt wel duidelijk te zijn. Ze worden alleen gemakkelijk eens vergeten. Wie hoort er voor te zorgen dat deze rubbertjes binnen handbereik liggen? Figuur 3 toont aan dat de verschillende geslachten zich verenigen en dezelfde verwachtingen schijnen te koesteren. 77,9% is van mening dat beide partijen er een op zak zouden moeten hebben.

 

Diezelfde eensgezindheid vinden we niet meer wanneer we peilen naar de aannames over het gebruik van de pil of een spiraal bij vrouwen. 40% van de mannen in onze enquête blijkt vaker te verwachten dat vrouwen wel voorzorgsmaatregelen treffen tegen een groeiend vruchtje in hun lijf. Dat is meer dan bij de vrouwen, maar ook 32% van onze dames gaat ervan uit dat een vrouw de pil slikt of een spiraaltje heeft.

 

Goed, iedereen mag zijn eigen verwachtingen creëren. Maar gaan deze heren na of hun aannames kloppen, voordat er een condoom achterwege wordt gelaten? We selecteerden de mannelijke studenten uit onze enquête die al eens seks hadden met een vrouw. De mannen die dus – naast het eventueel krijgen of doorgeven van een soa – de kans liepen om vader te worden, wanneer voorbehoedsmiddelen op het nachtkastje blijven liggen.

Deden deze hetero- en biseksuele mannen met hun verwachtingen het desondanks wel zwangerschapsveilig (figuur 4)? 12,2% die verwacht dat het meisje de pil slikt, vraagt er blijkbaar helemaal niet naar. Een net iets groter deel vraagt hier niet in alle gevallen naar.

 

 

slikken

Mogen ze er überhaupt wel vanuit gaan dat een meisje de pil neemt of een spiraal heeft? Bijna 8 op 10 studentes beschermt zichzelf inderdaad tegen een zwangerschap. De pil is veruit het populairste vrouwelijk voorbehoedsmiddel. Maar liefst 67,4% van de dames slikt de pil en 11,7% beschermt zich door middel van een spiraaltje.

 

Hoewel anticonceptie bij het merendeel van de vrouwen dus dagelijkse kost is, heeft 38,2% van diezelfde dames al eens onveilige seks gehad waardoor een zwangerschap mogelijk kon zijn. Meer dan de helft van de studentes (53,1%) gaf aan dat een vergeten pil al eens de boosdoener was.

 

Een andere opvallende reden waardoor vrouwen soms kans hebben op zwangerschap, is omdat ze rekenen op hun cyclus om voorbehoedsmiddelen achterwege te kunnen laten. “Ik was net ongesteld geweest met een regelmatige cyclus en wist derhalve dat zwangerschap niet aan de orde was”, is een quote van een van onze vrouwelijke deelnemers.

 

“Leuk dat je veel vertrouwen hebt in je eigen lichaam, maar de kalenderplanning is echt geen betrouwbare methode”, benadrukt Matthias. Anne Marieke knikt. “Nog erg veel – en vaak hoogopgeleide – mensen maken gebruik van deze planning. We zien daardoor best wat onverwachte zwangerschappen.”

 

opgeluchte zucht

Omdat vrouwen naast soa's nog een ander gevolg kunnen overhouden aan onbeschermde seks, zou je denken dat zij vaker hun best doen om het toch veilig te doen. Niets is minder waar, het percentage mannen en vrouwen dat onveilige seks – met kans op zwangerschap – hadden ligt even hoog. 1 op 3, zo mogen we vaststellen.

 

Bijna 35% van deze studentes heeft in deze situatie nog nooit iets ondernomen (figuur 5). “Verontrustend dat een op drie gewoon de situatie afwacht. Jullie zitten in de meest vruchtbare periode van je leven. Uiteraard heb je een relatief laag risico om zwanger te worden. Wanneer je echter toch zwanger blijkt, is de beslissing die je moet nemen enorm ingrijpend”, vertelt Matthias.

 

 

“Als vrouw kan ik me wel inbeelden dat je afwacht tot je menstruatie”, bedenkt Anne Marieke. “Er zijn vrouwen die zeggen dat het dan allemaal oké is, wanneer je regels toch doorkomen. Maar dat is dus echt niet oké, want als dat een keertje niet gebeurt, is het al te laat. Je mag een zwangerschap echt niet onderschatten.”

 

Er zijn ook studenten die het niet zover willen laten komen. Twee op drie gaf aan al eens de morning-afterpil geslikt te hebben, maar we kunnen uiteraard niet besluiten dat ze dat na élk onveilig contact deden. Te vaak de morning-afterpil slikken is echter geen gezonde gewoonte. Voorkomen is beter dan genezen!

 

Ook bij gebruik van de morning-afterpil kunnen studenten rekenen op de steun van de apotheker. “Studenten schieten nogal snel in paniek en weten dan niet meer wat ze moeten doen”, denkt Van Briel. Maar als ze erover praten en goed advies krijgen, valt het meestal wel mee. “Vaak lopen studenten met een opgeluchte zucht de deur uit.”

 

uithijgen

Oud genoeg om seks te hebben zijn we zeker, maar kennelijk nog niet wijs genoeg om onze bedavonturen altijd veilig te beleven. Seks is plezant, maar kan ook een beetje jeuken.

 

Bij allesoverseks.be en thuisarts.nl kun je terecht met al je prangende vragen omtrent seks, voorbehoedsmiddelen en soa's. Of bij je huisarts en apotheker, uiteraard.