Na mijn eerste ervaring met immersieve kunst was ik niet echt onder de indruk. Samen met mijn goede vriendin Lotte bezocht ik Claude Monet: The Immersive Experience in Antwerpen. Helaas viel het me behoorlijk tegen. Het voelde alsof ik constant overspoeld werd door visuele prikkels en harde muziek, die de schoonheid van Monets werk eerder verhinderden dan versterkten. De schilderijen werden gepresenteerd met animaties en geluidseffecten die voor mij weinig toevoegden. Het water van De Waterlelies dat bewoog, liet mij bijvoorbeeld niet echt uit mijn stoel springen van enthousiasme. Deze ervaring riep bij mij de vraag op: wat vinden kunstenaars zelf van deze nieuwe vorm van kunst? Om daarachter te komen, sprak ik met twee professionele kunstenaars: Salwa Jabli en Raymond Huisman. Salwa is beeldend kunstenares, Raymond kunstschilder.
In tegenstelling tot mijn eigen ervaring met immersieve kunst, waarbij ik denk aan projecties van al bestaande schilderijen, vertelt Salwa over de VR-expositie Carne y Arena van Alejandro González Iñárritu, waarbij VR-brillen werden gebruikt. “Je kwam binnen in een grote ruimte en zag Mexicaanse immigranten die probeerden de Amerikaanse grens over te steken”, legt ze uit. “Die vluchtelingen zaten te schuilen voor politieagenten. Dat vond ik heel indrukwekkend. Je bent eigenlijk alleen in die ruimte, maar je leeft toch met die mensen mee.” Raymond haalt zijn associatie bij immersieve ervaringen uit vroege videogames. “In de jaren negentig speelde ik veel Half-Life. Daar kon je ook helemaal in opgaan, net als in een immersieve tentoonstelling.” Hij noemt ook een tentoonstelling van de Amerikaan Geoffrey Lillemon, waarbij beroemde beelden zoals de David van Michelangelo werden gepresenteerd als oudere vijftigers. “Dat was grappig om te zien”, zegt hij.
Het fenomeen van immersieve kunst reikt veel verder dan ik initieel gedacht had. Raymond vertelt ook over de Japanse groep Teamlab: een collectief dat zich richt op het creëren van immersieve, interactieve kunstinstallaties die technologie combineren met natuur. “Dat is een groep die immersieve kunst echt bestudeert, en die ook bezig is om nieuwe effecten te maken. Die worden ook vrij snel ergens anders toegepast. Dat heb je in kunst niet zo vaak. Vroeger stond de wereld nog niet zo met elkaar in contact. Nu is alles veel sneller.”
Ondanks de vernieuwingen die artiesten als Teamlab en Geoffrey Lillemon brengen, zijn er ook risico’s verbonden aan de verspreiding van immersieve kunst. “Het zou jammer zijn als de waardering voor andere vormen van kunst verdwijnt omdat immersieve kunst zo’n totaalpakket is. Daar ligt wel een gevaar”, vindt Salwa. “Ik denk ook dat immersieve kunst veel bepalender is dan een schilderij. Aan een schilderij kun je nog je eigen invulling aangeven, in tegenstelling tot het moment dat je een totaal georkestreerd pakket krijgt; dan is dat het. Dat kan nog steeds indrukwekkend zijn, maar dan vergaat de intimiteit een beetje. Ik hoop dat mensen daarnaar blijven zoeken, die intimiteit met kunst.” Raymond vult aan: “Alles is in deze tijd op zich wel gevaarlijk. Mensen laten zich graag betoveren omdat ze een beetje lui zijn”, lacht hij.
Toch maken dit soort tentoonstellingen wel ruimte voor een nieuw publiek. Immersieve ervaringen zijn toegankelijker omdat deze kunstvorm over je heen komt. “Als je door een museum loopt, moet je echt zelf je best doen om een schilderij te bekijken. Bij immersieve ervaringen kun je er passief van genieten”, zegt Raymond. “Maar dat kan juist wel enorm leuk zijn. Het is soms heerlijk om ondergedompeld te worden.” “Ik kan me voorstellen dat het kunst bekijken makkelijker maakt omdat het juist niet in een traditioneel museum is,” voegt Salwa toe. “Waarschijnlijk kun je straks zelfs vanaf je horloge naar een hologram van je favoriete kunstwerk kijken.”
Volgens Salwa en Raymond zal immersieve kunst absoluut een blijvende impact hebben op de kunstwereld. “Ik denk dat je altijd kunstenaars zal hebben die met hun tijd meegroeien”, meent Salwa. “Die zullen gebruik maken van die nieuwe materialen en technieken die er zijn, waardoor ze het altijd zullen blijven ontwikkelen. En dat is alleen maar schitterend.” Volgens Raymond is immersieve kunst een nieuw medium dat leidt tot heel veel verschillende mogelijkheden. Daarnaast vertelt hij dat immersieve kunst net zo veel impact kan maken als een schilderij of beeld: “Dat is de schoonheid, de verwondering die je kan vinden met kunsten.”
Hoewel immersieve kunst me aanvankelijk niet volledig wist te overtuigen, heeft mijn gesprek met Salwa en Raymond mijn kijk flink veranderd. Wat ik eerst veroordeelde als een overkill aan visuele prikkels en geluid, blijkt toch een nieuwe manier om kunst te beleven. Misschien is het niet altijd mijn persoonlijke voorkeur, maar immersieve tentoonstellingen kunnen mensen op een heel andere manier met kunst in contact brengen. En hoewel sommige van zulke tentoonstellingen misschien te veel van het goede zijn, kan het toch een frisse wind brengen voor een nieuw publiek dat anders nooit met kunst in aanraking zou komen. De toekomst van kunst wordt zonder twijfel spannend, maar laten we hopen dat we, zelfs in dit digitale tijdperk, soms nog de rust kunnen vinden om gewoon even naar een schilderij te staren.
- Login om te reageren