Antwerpen herbergt niet alleen de grootste Chinese buurt van België, maar ook een verhaal dat verder reikt dan de geur van verse ramen en knapperige pekingeend. Achter de levendige façades van de Van Wesenbekestraat schuilt een rijke geschiedenis die maar weinigen kennen. Hoe is de Chinese wijk van de Koekenstad eigenlijk ontstaan? Om deze vraag te beantwoorden, trok ik naar het Red Star Line Museum, waar sinds 30 januari de tijdelijke expo Familiegeluk loopt. Hier heb ik afgesproken met Ching Lin Pang, hoogleraar bij het departement Vertalers en Tolken en gastcurator van deze tentoonstelling.
Chinatown verwijst naar enkele straten in de stationsbuurt van Antwerpen zoals de Van Arteveldestraat en Van Wesenbekestraat. In deze laatste ligt ook de grootste Aziatische supermarkt van het land: Sun Wah. Het was pas na de komst van dit warenhuis dat de buurt met de Chinese cultuur geassocieerd werd. In 2001 volgden de marmeren leeuwenbeelden, die de Vanwesenbekestraat moeten beschermen, en de achttien lampions boven de straat. Als gevolg van een nauwe samenwerking tussen de vereniging van Chinatown en de stad Antwerpen werd als kers op de taart in 2010 een pagodepoort geplaatst, wat de buurt compleet ‘Chinees’ maakte. Zo werd onze stad de tweede op het Europese continent met een poort, de andere bevindt zich in Den Haag. De pagodepoort is gemaakt in haar thuisland en werd daarna in stukken verscheept naar de Koekenstad. Een paar gebouwen verder bevindt zich, op nummer 61, de Fo Guang Shantempel. Als voorbijganger zou je er zo voorbijlopen, maar dit onopvallende huis is een boeddhistische tempel van een grote, gelijknamige orde, waarvan de hoofdzetel in Taiwan ligt.
expo Familiegeluk
Quán jiā fú, deze drie Chinese tekens in neonletters, die samen het woord ‘Familiegeluk’ vormen, begroeten me aan het begin van de nieuwe tentoonstelling in het Red Star Line Museum. Na een vriendelijk onthaal door vrijwilligster Mariette ontmoet ik mijn gids: professor Ching Lin Pang. Ze werd gevraagd om als gastcurator op te treden omdat ze jarenlang onderzoek heeft gedaan naar de Chinese migratie en Chinatown. Als onderzoekster publiceerde ze daarnaast nog verschillende wetenschappelijke artikels.
meneer Liang en China West
Pang begint haar verhaal bij Cho-In Liang. Hij werkte als scheepskok en kanonnier op de stoomboot van de CMB (Compagnie Maritime Belge), totdat deze getorpedeerd werd. Het schip werd gerepatrieerd naar Antwerpen en eenmaal terug aan wal besloot Liang – mede door gezondheidsproblemen – zich te vestigen in het Schipperskwartier. Om brood op de plank te hebben, begon hij met wat hij goed kon: loempia’s en Madras curry maken. Deze verkocht hij in een kraampje op het Sint-Jansplein, waar toen uitsluitend cafés lagen. Door de afwezigheid van andere eetgelegenheden, werden de loempia’s een groot succes bij de hongerige cafébezoekers. Daarnaast verkocht hij zijn befaamde Madras curry, die hij in India had leren kennen. De ex-scheepskok verdiende op deze manier genoeg geld en kon zo in november 1952 met zijn vrouw hun eigen restaurant China West oprichten. Het Chinese restaurant was, het zit zelfs in de naam, een mix tussen de oosterse keuken en de westerse. Door in België liet Liang zijn nieuwe landgenoten kennis maken met nieuwe gerechten. Het restaurant werd een beroemde plaats waar diplomaten en zelfs een Miss Taiwan kwamen eten. De eigenaar van China West liet andere koks uit Hongkong naar Antwerpen komen om in zijn keuken te werken. Hij behandelde zijn werknemers goed en gaf hun naast kost en inwoon ook nog een loon. Zo konden personeelsleden hun familie laten overkomen en sommigen richtten daarna hun eigen zaak op. De grote aantrekkingskracht van Liangs restaurant zorgde mede voor een tweede migratiegolf van Chinese emigranten, waar ook gastcurator Pang deel van uitmaakte.
van Hongkong naar Antwerpen
“Mijn vader vertrok in 1967 om zich bij het keukenpersoneel van China West te voegen. In Hongkong was hij politieagent. Hij had initieel geen emigratieplannen, maar door de toenemende binnenlandse spanningen – Hongkong was toen nog een Britse kroonkolonie – besloot hij om naar Antwerpen te trekken. Hij werkte hard en kon ons laten overkomen.” Zijn jongste dochter Ching Lin Pang was pas zes jaar toen ze met haar familie in 1969 aankwam in België en ze herinnert zich de reis nog als de dag van gisteren. Tijdens de rondleiding vertelt ze hoe haar familie door Maggie, Liangs dochter, werd opgehaald van de luchthaven en naar hun nieuwe thuis in Antwerpen gebracht werd. Verder vertelt Pang over de gewoonte om elke nieuwe migrant een Vlaamse naam toe te kennen. “Ik kreeg op mijn eerste dag de naam ‘Carine’, die ik gebruikt heb tot mijn vijftiende.” Ook over haar eerste schooldag heeft ‘Carine’ een verhaal: “Ik kende nog geen woord Nederlands en hoorde op mijn eerste schooldag regelmatig ‘dank u’. In het Kantonees betekent dit echter een klein koekje. Ik was dus heel de dag aan het wachten op mijn koekje.”
Een jaar na hun aankomst nam het gezin Pang het Deurnese restaurant Nam Fong over. Het was hard werken en ook de kinderen hielpen alle dagen mee. Toch zagen ze het niet als een straf: “Als kind bedenk je zelf spelletjes om het werk leuk te maken. Zo hielden we wedstrijdjes in de vorm van om ter snelst aardappelen schillen.”
kunst en de expo
Het derde en laatste restaurant is Shanghai in Willebroek, waar de tijd is blijven stilstaan. Het is een van de weinige restaurants waar er haast niets is veranderd aan het interieur en het menu. De eigenaar, die trouwens de schoonbroer van vader Pang is, heeft zijn legerdienst in Brasschaat gedaan en is helemaal ingebed in de buurt. Zijn Chinese zaak fungeert als een sociaal knooppunt en de eigenaar deelt trots de anekdote over een vaste klant die al vijftig jaar lang telkens hetzelfde gerecht bestelt.
In het laatste stuk van de expo vind je voornamelijk kunst in het teken van de Chinese restaurants. Zo kan je onder andere het werk van de Brusselse fotograaf Vincen Beeckman bekijken, die voor zijn serie Chinese restaurants in de wereld foto’s maakte van het Willebroekse Shanghai. Verder hebben nog de Belgisch-Chinese kunstenaars Sarah Yu Zeebroek en Yingda Dong en de Chinees-Amerikaanse Von Hyin Kolk meegewerkt aan de tentoonstelling. “Op deze manier wordt het verhaal van de drie families opgetild naar een universeler niveau. Het is een verhaal van economische migranten op zoek naar geluk. Dit is dan ook het hoofdthema van het museum zelf. Zo is de cirkel rond”, geeft Pang mee.
een verhaal van iedereen
Afsluiten doet de gastcurator door te vertellen dat de expo een verhaal van iedereen is, zowel van de Chinese immigranten als de Vlamingen die dankzij de restaurants mooie familiemomenten meemaakten. “De titel Familiegeluk verwijst allereerst naar een bekend Kantonees wokgerecht met veel diverse ingrediënten. Verder verwijst het naar het geluk van de Chinese ondernemers die door hard te werken een betere toekomst voor henzelf en hun familie konden creëren. Tot slot refereert het aan het geluk van de Vlamingen die memorabele herinneringen hebben aan de gerechten en het gezellig samenzijn met de familie.”
Dat de tentoonstelling emoties losmaakt bij bezoekers is duidelijk. Een bezoekster vertelde me hoe zij en haar echtgenoot voor het eerst kipcurry aten in China West, en dat het sindsdien nog steeds hun favoriet is. Daarnaast zag een beveiligingsmedewerker van het museum zichzelf plots op een van de foto’s staan. Hij had in een hotelschool gestudeerd en hielp daarna mee in de keuken van een Chinees restaurant. Door de expo kwam hij er opeens achter dat hij toen als vijftienjarige meewerkte in de keuken van Nam Fong, de zaak van Ching Lins vader.
Familiegeluk is een interessante expositie over het ontstaan van de Chinese restaurants in de naoorlogse periode aan de hand van drie concrete families. Met een mooie combinatie tussen archiefbeelden, authentieke voorwerpen en kunstwerken maak je als bezoeker kennis met de oorsprong en toekomst van Chinatown. Geïnteresseerden kunnen de expo nog tot en met 4 mei bezoeken. De expo is van dinsdag tot zondag te bezoeken in het Red Star Line Museum, dat open is tussen 10u en 17u. Bezoek zeker de weblink als je meer informatie wilt over de rondleidingen.
- Login om te reageren