de intuïtie van een kunstenaar

Jean Louis Joos (26) studeert Toegepaste Taalkunde en specialiseert zich in het Chinees. Naast student kan hij zichzelf met recht kunstenaar noemen, in zijn vrije tijd dan. “Ik zie kunst maken als hobby; omdat ik het zo graag doe, kan ik het niet echt ‘gaan werken’ noemen.” De liefde voor de kunst werd er met de paplepel ingegoten. Zowel zijn overgrootvader van vaders kant als zijn moeder zijn kunstenaars; opgroeien omringd met kunst heeft invloed op hem gehad. Toch stelt Jean Louis dat zijn kunst losstaat van die van zijn familieleden: “Ik weet niet waarom ik schilder, maar eerlijk gezegd wil ik dat ook niet weten; ik wil het gewoon doen.” 

Heeft het zin om de oorzaak aan te wijzen waardoor je schildert? “Ik schilder omdat ik schilder. En ik maak kunst omdat ik iets nieuws wil maken en nieuwe dingen wil uitproberen. Daarom doe ik ook veel verschillende dingen: ik werk met krijt, ledlampjes, digitale print … Nu ben ik veel bezig met kleuren. Ik heb me ingelezen over kleurtheorie, maar heb ook eigen ideeën over welke kleuren goed bij elkaar passen. Zo let ik erop dat kleuren op een canvas tot hun recht komen. Een schilderij in enkel blauwtinten is een blauw canvas; op een schilderij met een tint blauw en een tint oranje kan je dat blauw en oranje afzonderlijk zien. Daarnaast lees ik veel over kunst, kijk ik veel naar kunst. Zeker het abstract expressionisme boeit me, wat tot uiting komt in de kunst die ik maak. Mark Rothko, Jackson Pollock en Hans Hofmann hebben me sterk beïnvloed. Waar Caravaggio de werkelijkheid op een prachtige manier kan imiteren, voegen zij juist iets nieuws toe aan de realiteit en dat nieuwe trekt me zo hard aan. Kunst creëert dan. Dat is wat ik wil doen.” 

interpreteer gerust 

“Als ik teken, ben ik specifiek: dat thema van dat gebouw of die persoon. Dan voel ik iets, wat terugkeert in het eindresultaat. Maar als ik schilder, dwaal ik verder van die specifieke werkelijkheid af. Dan zoek ik thema’s op die ik zelf niet kan, maar wel probeer te begrijpen. Meestal begin ik met een los idee. Tijdens het schilderen zelf begin ik te analyseren, voeg ik andere ideeën toe, verander ik misschien van gedachten … De ene dag kijk ik er op een bepaalde manier naar, maar de dag erop kan ik er totaal iets anders in zien en dan ga ik soms met die interpretatie verder.”  

Interpretatie is een cruciaal begrip binnen Jean Louis’ oeuvre. “Interprétation libre vind ik belangrijk; hoe je verbeelding werkt, doet ertoe in de kunst. Hoe jíj een kunstwerk ziet, maakt een kunstwerk. Als ik een van mijn schilderijen toon aan twee verschillende mensen, krijg ik twee verschillende interpretaties terug en dat vind ik boeiend. Ik vind niet dat je kan stellen dat je fout kan kijken naar een kunstwerk. Er zijn meerdere manieren om te zien, om te interpreteren. Misschien is kunst afhankelijk van verschillende opvattingen van een bepaald beeld.” Jean merkt op dat mensen dikwijls bepaalde waarden of emoties uit kunst proberen te halen, maar zelf haalt hij drie afzonderlijke aspecten aan, die volgens hem te vaak samengevoegd worden: “Ten eerste heb je wat de kunstenaar maakt, ten tweede wat de kunst is en ten derde wat de kijker ziet. Dat zijn drie heel andere dingen; die tezamen vormen het kunstwerk voor je neus. Neem de Mona Lisa: dat is hét mooiste schilderij omdat iedereen dat vindt. Maar dat op zich is geen van die drie aspecten, dat is een status die los van kunst staat. Eigenlijk vind ik dat fout: kunst moet open zijn, toegankelijk voor alle soorten mensen, in plaats van het elitisme dat nu heerst.”  

gewoon kunst 

“Kunst moet niet stoppen bij wat je al kent, het moet de werkelijkheid juist uitbreiden, iets nieuws toevoegen aan wat al bestaat. Mensen hebben dat ook nodig, vind ik. Mensen moeten geconfronteerd worden met andere opvattingen om meer tolerantie te doen ontstaan. Zeker in een geglobaliseerde en alsmaar meer verbonden wereld is het belangrijk om open te staan voor andere mensen en perspectieven.” Bij die gedachte wordt Jean Louis even stil. “Toch wil ik mijn kunst eigenlijk apart zetten van de maatschappij en politiek. Ik wil dat het gewoon kunst is.” 

Wat is ‘gewoon’ kunst? “Als ik mijn kunst moest omschrijven in één woord, zou ik het intuïtionisme noemen; ik schilder heel intuïtief, in plaats van aan de hand van allerlei criteria om het ‘goed’ te maken. Of mijn kunst goed is, durf ik niet per se te zeggen. Het is kunst, daar ben ik zeker van; of het goed is, is subjectief. Ik houd van die onzekerheid, ze stelt me open. Terwijl ik erg perfectionistisch ben, heeft kunst me ook geleerd om fouten te accepteren, zelfs van fouten te houden. Als ik een verkeerde kleur gebruik, kan ik daar flexibel mee omgaan. Dan probeer ik er iets anders van te maken in plaats van het werk weg te gooien. Daarom is het soms goed om onzeker te zijn, het zorgt ervoor dat je nieuwe dingen uitprobeert. Ik luister graag naar andere meningen, in plaats van te hard vast te houden aan de mijne.”  

En toch, kunst maken blijft een kwetsbare scheppingsdaad. “Ik sprak met een therapeut die me zei dat ik een schilderij van mezelf niet mocht weggooien als ik het niet mooi vond. Dat zou namelijk betekenen dat ik iets in mezelf wil weggooien. Zoiets ergert mij, dan zit mijn eigen subjectiviteit in mijn kunst en dat voelt kwetsbaar, alsof ik naakt ben.” Maar is het wel mogelijk om kunst te maken zonder je eigen subjectieve visie? “Dat ben ik nu aan het onderzoeken. De schilderijen van Caravaggio zijn óók gekleurd door hoe hij de wereld zag, ook al is het een weergave van de werkelijkheid. Maar die schilderijen zijn ‘begrijpelijk’, iedereen kan zien wat het afbeeldt. Daardoor interpreteer je minder. Wiens schilderijen ik echt niet kan ontcijferen, is Mondriaan. Maar dat inspireert mij: ik hoef het niet te ontcijferen, het is gewoon kunst.”