Als de muren van de universiteitsgebouwen konden spreken, zou het de moeite lonen om je oor er te luister te leggen. Bij gebrek aan zulke muren is het aan dwars om zelf het verhaal uit de doeken te doen. Want vergis je niet: al is UAntwerpen als prille twintiger de benjamin onder de Belgische universiteiten, de gebouwen van onze universiteit kennen een rijke historische waarde. Heb je bijvoorbeeld al gehoord van de geschiedenis van campus Mutsaard?
Als één Antwerpse campus geschiedenis ademt, dan is dat wel de Mutsaardcampus. Het in 1451 gestichte voormalig klooster huisvest immers al sinds 1810 de Antwerpse Academie. Dat instituut, en bijgevolg de campus, is vandaag verdeeld tussen AP Hogeschool, dat onderwijs in de schone kunsten voorziet, en de faculteit Ontwerpwetenschappen van UAntwerpen. Of je nu aan AP of de unief studeert, als student aan campus Mutsaard deel je de gebouwen met een impressionante eregalerij van oud-studenten en -leraars wier verhalen de geschiedenis van je school elk vormgaven. Hun loopbanen hadden stuk voor stuk invloed op de campus en de cultuur die er heerste. Een incompleet overzicht.
van conservatieve academisten ...
Hij is vooral bekend van zijn schouwburg, maar Pierre Bourla had ook een stem in de vroege geschiedenis van de Mutsaardcampus. Bourla was er enkele jaren leraar, maar had de meeste impact als architect bij de verbouwing van het oude Minderbroedersklooster – in 1809 geschonken door Napoleon – tot een academie. Elementen zoals gotische ramen en de Wintertuin herinneren nog steeds aan het kerkelijk verleden van de site. Je moet er wel naar op zoek, want vaak zitten ze verstopt achter nieuwe bebouwing in klassieke stijl, aangebracht door Bourla. Hij was dan ook in de ban van het klassieke academisme en spiegelde de school sterk aan de invloedrijke Franse Académie des beaux-arts. De gotische kerk kreeg een statig fronton en deed dienst als museum. Het oude kloosterkerkhof maakte dan weer plaats voor de academietuin.
Ook leraar Eugène Siberdt was in de ban van de academische kijk op kunst, een visie waarin weinig plaats was voor artistieke vrijheid. Vincent van Gogh, zijn bekendste leerling, hield het nog geen drie maanden vol bij hem – een examenjury gaf de doodsteek. De schilder kreeg een onvoldoende en moest zijn jaar overdoen bij een klas voor tienjarigen, een grote vernedering. Ook Eugeen Van Mieghem had het met hem aan de stok. Hij werd door Siberdt persoonlijk weggestuurd. Na de mislukte opleiding ging Van Mieghem in de haven werken. De indrukken van dokwerkers en armoede die hij er vastlegde, werden de basis van zijn gekende realistische stijl. Ondanks zijn geloof in een academische opleiding, toonde Siberdt tweemaal aan dat dat vaak niet de beste keuze was.
langs modernistische vernieuwers ...
Niet enkel studenten hadden moeite met het conservatisme van de Academie. Ook leraar architectuur Léon Stynen had als modernist moeite met het suffe academisme. Tijdens de Tweede Wereldoorlog ging Stynen zich bekommeren om de architectuurscholing en probeerde haar los te weken van de schone kunstenopleidingen. Hij richtte in 1946 de School voor Bouwkunst en Stedenbouw op, de basis voor de latere faculteit Ontwerpwetenschappen. Stynen had zelfs al een ontwerp getekend voor een nieuwe architectuurschool op Linkeroever, maar wegens geldgebrek moest hij zich tevredenstellen met een nieuwe vleugel aan het oude complex. Dat werd een gebouw van drie verdiepingen langs de Lange Zaal, dat vandaag nog steeds architectuurateliers huisvest.
Ondanks de scheiding van architectuur en schone kunsten zou er op de naoorlogse Mutsaard toch een gemoedelijke cultuur ontstaan waarbij de oogkleppen uit voorbije decennia deels wegvielen. Zo was het kennelijk niet abnormaal om zo nu en dan iets te drinken, en dan waren dat geen flesjes dwarsbier. Examenjury of artiestenbal, elke gelegenheid was goed genoeg om de champagne te laten vloeien. Dat dat ook het geval was voor directeur Isidore Opsomer, kunnen schilders Ysbrant van Wijngaarden en Guy Mees bevestigen. Toen zij eens gingen aanbellen bij Opsomer thuis trakteerde hij de jongens op een diner met oesters, kreeft en champagne naar believen. De directeur kon hun lef kennelijk appreciëren.
... naar een nieuwe toekomst
Na de nieuwe architectuurvleugel was er van nieuwbouw lang geen sprake. Het gedeelde eigendom verliep lange tijd stroef, waardoor dringende verbouwingen veel te lang werden uitgesteld. De gebouwen leken in de tijd stil te staan. Volgens schilder Kati Heck, die in 2001 afstudeerde aan de Academie, kende ook de cultuur er stagnatie. Ooit een vrijplaats, was het er volgens haar een ware kleuterschool aan de Mutsaardstraat geworden. Dat iets subjectiefs als kunst evenwel moeilijk te onderwijzen valt, merkte ze toen ze zelf leraar werd. Omdat haar lessen inhoudsloos aanvoelden, kreeg Heck zo’n schuldgevoel dat ze haar studenten op een drankfeest trakteerde. Meer dan Fanta of cola werd er echter niet gedronken. Niet enkel de oogkleppen van weleer waren terug, maar ook de alcoholcultuur had al wat evolutie doorgemaakt sinds Opsomers tijd.
Vele studenten en leraars maakten campus Mutsaard tot een onuitputtelijke bron van anekdotiek. Hoewel de school voor velen een plek van afwijzing is geweest, stond die afwijzing voor velen niet in de weg van een succesvolle carrière. Campus Mutsaard heeft zicht op een positieve toekomst. Na een akkoord tussen AP en UAntwerpen in 2017 liggen er eindelijk plannen op tafel om broodnodige renovaties en een nieuwbouw te verwezenlijken. Klaar voor een nieuwe generatie studenten en leraars die de campus op geheel eigen wijze kleur zullen geven.
- Login om te reageren