Antwerpen is de stad bij uitstek waar mensen met verschillende levensbeschouwingen elkaar ontmoeten. dwars sprak met vertegenwoordigers van twee van de grootste religieuze gemeenschappen: de Christelijke en de Islamitische. Is samenleven in een tijd van extremisme en radicalisering mogelijk? Hendrik Hoet en Davut Dulkadir geven hun mening.
Wat is uw functie binnen uw geloofsgemeenschap?
Hendrik Hoet Ik ben pastoor van St. Carolus Boromeus en daarnaast ben ik verantwoordelijk voor de interreligieuze dialoog in heel het bisdom Antwerpen. In het bijzonder voor de dialoog tussen de christelijke kerken en voor de katholieke gemeenschappen van vreemde oorsprong.
Davut Dulkadir Ik ben voorzitter van Haci Bayram Camii, een Turks Islamitische gemeenschap in Hoboken.
Universiteit Antwerpen is actief pluralistisch. Voorheen waren delen ervan katholiek. Dat actief pluralisme, vindt u dat een goede evolutie?
Hoet Als dat inderdaad een pluralisme is, dan vind ik dat een goede zaak. Maar de richting opgaat van het uitbannen van alle religieuze uitingen, dan noem ik dat een wegvagen van alle pluralisme. Dat is eerder uniformisme. Louter voorstellen welke godsdiensten er bestaan is niet genoeg. Voor een mens is het belangrijk dat hij iets is, want anders kan je niet dialogeren. Neutraliteit, dat bestaat niet, het wil zeggen dat je het aan de jongeren toevertrouwt om het zelf uit te zoeken.
Dulkadir Ik ben hier al 40 jaar en ik heb nooit problemen ondervonden met de mensen, iedereen respecteert elkaar. Ik heb hier geleerd dat verschillende groepen met elkaar samen moeten leven. Daarom juich ik het pluralisme toe, we zijn immers allemaal mensen. Dialoog en respect vind ik heel belangrijk.
Men heeft het vaak over radicalisering. Voelt u dat binnen uw gemeenschap ook?
Hoet Als radicalisering betekent terug naar de wortels te gaan, dan zijn veel radicalen juist niet radicaal. Men kan als christen niet radicaal genoeg zijn in de zin van radicaal de liefde beleven zoals Jezus ze beleefd heeft.
Dulkadir Radicalisering mag je niet veralgemenen, het gaat enkel om een bepaalde groep die mij niet aanspreekt. Niet elke moslim gaat bijvoorbeeld naar Syrië, dat heeft te maken met de manier waarop hij persoonlijk zijn geloof belijdt. Maar gaan vechten in Syrië is een persoonlijke keuze, volgens mij is dat zelfs puur politiek.
We hebben onlangs de aanslagen op Charlie Hebdo meegemaakt. Vindt u persoonlijk dat men mag spotten met zaken als het geloof?
Hoet Kijk, eerst en vooral, wie zal daarmee lachen? Volgens mij mag je met alles lachen, maar het is te zien hoe. Als lachen betekent de dingen kunnen relativeren en in vraag stellen, dan kan dat. Als ermee lachen betekent ermee spotten, dan vraag ik mij af: heb je begrepen waarover het gaat? Ik kan ook perfect verdragen dat men met de Kerk lacht. Maar vanaf dat men met Jezus begint te spotten heb ik het ook moeilijk.
Dus die cartoons…
Hoet Als cartoons enkel bedoeld zijn om te spotten, vind ik dat je ze niet moet maken. Als je een ander liefhebt dan spot je er niet mee. Eerbied is noodzakelijk in menselijke relaties. Dingen die heilig zijn voor een ander, maar niet voor mij, verdienen ook respect.
Maar ik vraag me af hoe oud die mensen zijn, als er als reactie op een aanslag omwille van spot nog meer spottende cartoons gepubliceerd worden. We zijn toch volwassen mensen? Natuurlijk, het gaat hier om het verdedigen van het recht op vrije meningsuiting. Men zegt dikwijls: de grens van mijn vrijheid is die van een ander. Maar zo’n blad als Charlie Hebdo, dat vind ik geen vrije meningsuiting. Eerder pure pornografie, ik zou er niet mee moeten thuisgekomen zijn.
Dulkadir Lachen met de profeet kan niet. Hij is onze profeet. Christenen eisen respect voor hun overtuiging en dus eis ik datzelfde respect ook voor die van mij. Het moet van twee kanten komen. Karikaturen en cartoons kunnen dus niet voor mij.
Cijfers van Europol hebben aangetoond dat slechts twee aanslagen in 2013 het resultaat waren van moslimterrorisme. Waarom denkt u dat de media hier vooral aandacht aan besteden?
Hoet Om te beginnen spreek ik niet graag van moslimterrorisme, want dan gebruik je een etiket. De grootste slachtoffers van dat terrorisme zijn immers de moslims zelf. In de eerste plaats gaat het om conflicten binnen de moslimwereld. Aan de andere kant richten ze zich ook tegen het Westen. Boko Haram betekent bijvoorbeeld ‘westers onderwijs is zondig’. Daar zijn wij, naar mijn mening, mede verantwoordelijk voor: door kolonialisme hebben we een situatie van analfabetisme in de hand gewerkt. Hierdoor kon het probleem groeien, dat nu explodeert.
Dulkadir Als de media vooral over moslims berichten, dan wil dat zeggen dat ze ons belangrijk vinden. Maar al die media-aandacht vind ik niet per se positief. Opvallend is dat wij in een negatieve context aan bod komen.
Als reactie op de gebeurtenissen van de laatste maanden, heeft de Belgische overheid beslist soldaten in het straatbeeld te plaatsen. Voelt u zich veiliger door die aanwezigheid?
Hoet Ik voel mij niet veiliger. Integendeel, als ik soldaten zie, krijg ik eerder schrik. Maar dat is een persoonlijke psychologische reactie. Of hun aanwezigheid echt efficiënt is, is nog maar de vraag. Voor het gebouw van Charlie Hebdo was ook politiebewaking. Tegelijkertijd wordt een gevoel van angst gevoed: als we beveiligd moeten worden, moeten we dus ook bang zijn voor iets. Ik voel mij niet veiliger, maar ook niet bedreigd. Maar dat zal aan mijn naïveteit liggen (lacht).
Dulkadir Het is de taak van de overheid om haar land en haar burgers te verdedigen, maar dan moeten wel alle mensen worden beschermd, ongeacht hun afkomst. Camera’s en militairen vind ik dus positief, want het beschermen van de mensen vind ik niet meer dan normaal.
Zijn er spanningen te merken tussen de geloofsgemeenschappen in Antwerpen?
Hoet De joden zijn bang voor de moslims, en de moslims zijn bang voor ons. De bisschop heeft vorige week een vergadering belegd met moslims van verschillende groepen, om de solidariteit en vriendschap te versterken. We doen wat we kunnen om het wantrouwen tegen te gaan. Maar ik vrees dat we evolueren naar een klimaat waarin iedereen bang is voor iedereen. Het antisemitisme groeit, net als de islamofobie. Men begint meer en meer te redeneren in schemaatjes en vooroordelen: zo wint IS.
Dulkadir Ik heb zelf vrienden van alle soorten en probeer zoveel mogelijk te integreren. Daarbij heb ik nooit echte spanningen ervaren en dat is nog niet veranderd. België is niet mijn land, dus ik hou mij aan de regels. Ik moet net zoals alle anderen de wet volgen. Maar, zoals ik al zei, respect komt van twee kanten. Als jullie naar ons land komen, moeten jullie dus ook onze regels volgen.
Hoe probeert u de samenwerking tussen de verschillende geloofsgemeenschappen te vergemakkelijken?
Hoet Op nationaal vlak proberen we een interreligieus signaal te geven, maar dat is nog in volle voorbereiding. Ook wereldwijd zijn we met de interreligieuze dialoog bezig. In Antwerpen is in september een gebed voor de vrede georganiseerd dat 3 dagen duurde. Leiders van geloofsgroepen van over de hele wereld zijn hier samengekomen om elkaar te ontmoeten. Zo proberen we een klimaat van dialoog op het hoogste niveau te creëren. Interreligieuze samenwerking is naar de toekomst toe heel belangrijk. Om elkaar te helpen de heilige geschriften zo te interpreteren dat we aan vrede kunnen bouwen. In plaats van andersom.
Dulkadir Kerken en moskeeën zijn gescheiden, we bidden en beleven ons geloof op een andere manier. Ik denk dus niet dat we ooit samen één geloofsgemeenschap kunnen vormen. Afspraken maken om elkaar beter te verstaan kan wel.