Over mensen tijd geven

Het is niet zo moeilijk als het lijkt

Ik bevind me in een studentenkamer waar de 22-jarige Jane zich klaarmaakt voor haar wachtdienst. Ze werkt al enkele maanden voor de Zelfmoordlijn en plant haar diensten meestal een keer per week ’s avonds. Benodigdheden: drie uur tijd, een stabiele internetverbinding, een computer (in haar geval) en een vooropleiding van tien keer drie uur. Jane zelf verzorgt de chatdienst. Naast een telefonisch contact, kan je dus ook kiezen om te chatten bij de Zelfmoordlijn. “Veel mensen vinden dit toegankelijker,” zegt ze. “En ik moet toegeven: ik vind het zelf ook aangenamer om een gesprek te voeren waarbij je even kan nadenken over wat je gaat zeggen”. Het verbaast me dat de zelfmoordpreventie gewoon vanuit een studentenkamer gebeurt, maar een Centrum Preventie Zelfdoding-, of CPZ-gebouw is er niet. Wie telefonisch werkt, krijgt een eigen gsm en simkaart; de chatdiensten kunnen ook gewoon van op je eigen computer gebeuren. Dit alles bevordert de anonimiteit van de organisatie. Behalve haar ouders is er niemand uit Janes omgeving op de hoogte van haar vrijwilligerswerk. Zelfdoding is nog steeds een heel delicaat onderwerp dat slechts moeilijk kan worden aangesneden.

Zelfs als studente toegepaste psychologie en antropologie is deze keuze van vrijwilligerswerk niet evident. “Je opleiding is psychologie, maar weinigen denken eraan om aan zelfdodingpreventie te doen. Als je plots met échte situaties te maken krijgt, kan dat zwaar op je wegen. Maar dan moet ik toch even zeggen: het is niet zo moeilijk als het lijkt”. Tijdens de vooropleiding word je bekendgemaakt met een aantal gesprekstechnieken die je kan toepassen tijdens een gesprek. Je hoeft je dus helemaal niet zenuwachtig te voelen. Je kiest ook tijdens de opleiding op welk medium je je toespitst. Het examen is een telefonisch rollenspel. Nog even ter informatie: de Zelfmoordlijn is niet enkel voor mensen die kampen met gedachten aan zelfdoding. De vrijwilligers bieden ook een luisterend oor aan nabestaanden of vrienden van mensen met zelfdodingsgedachten.

Een normale shift duurt ongeveer drie uur. Tijdens die drie uur heeft Jane geen moment rust. Gemiddeld spreekt ze met twee à drie mensen per wachtdienst. Goede raad of tips geven is niet echt aan de orde. Het belangrijkste voor beide partijen is dat je als vrijwilliger goed luistert en de juiste vragen stelt. “Dat wil niet zeggen dat bellen naar de Zelfmoordlijn niets uithaalt” verwerpt ze mijn vragende blik. “Deze mensen bellen of chatten in een crisismoment en net op zo’n zwaar moment kunnen ze nog de moed opbrengen om hun verhaal te doen. Ik kijk enorm naar hen op. Ik ben echt blij als ik naar iemand kan luisteren en nadien kan denken: dit was een goed gesprek. Het is een opluchting om te weten dat je iemand toch tenminste meer tijd hebt kunnen geven.”

Het mes ter hand

Als ik vraag of ze het emotioneel niet zwaar vindt, geeft ze toe dat ze na haar shiften soms graag nog iets anders doet, zoals een film kijken of met vriendinnen afspreken. Toch weerhoudt het haar er niet van het werk te blijven uitvoeren. “Je haalt er veel voldoening uit, en ik voel me blij met de gedachte dat ik iemand heb kunnen helpen.” Ook voor de medewerkers van de Zelfmoordlijn is er trouwens een lijn die ze kunnen opbellen als ze zelf zwaarmoedig zijn geworden.

Ik kom te weten dat er soms mensen bellen die te kennen geven dat ze een mogelijk wapen in hun buurt hebben. Sommigen voelen zich beter als ze het bij zich hebben. Anderen leggen het in een andere kamer als Jane dat vraagt. “Er was eens een keer dat mijn gesprekspartner opeens weg was. Ik dacht meteen het ergste. Toen de partner enkele minuten later weer online was, bleek diens internetverbinding te zijn weggevallen. Ik kan je niet vertellen hoe opgelucht ik was.” Ons gesprek eindigt als Janes wachtdienst begint. Ik verlaat haar studentenkamer en ben zo onder de indruk dat ik die avond meteen de zelftest online doe.