Alumnus Theater- en Filmwetenschappen Michiel Robberecht (23) trekt als jonge filmmaker voor zijn eerste filmproject naar Congo. In de Brousse rond Bwamanda zal hij een fictiefilm draaien gebaseerd op Peer Gynt, het toneelstuk van Hendrik Ibsen over Noorse mythes. Het script wordt herschreven, de Noorse mythes worden vervangen door lokale verhalen en de film wordt gemaakt met de lokale bevolking. Om die verhalen los te krijgen zal hij zelf eerst een mini cinema opzetten om de bevolking met film in aanraking te brengen – en om iets terug te geven aan die bevolking. Tegenover de harde beeldvorming over Congo zal de film Ciné Peer vertrekken vanuit de schoonheid – met Gust Van den Berghe en Hans Bruch Jr., die beiden op filmfestival Cannes stonden, als mentors. Vier dagen voor hij vertrok sprak dwars met Michiel Robberecht.
Voor de reis en het project heb je uitgebreid gesproken met mensen die Congo kennen. Van Congolezen in Brussel tot reizende kunstenaars tot Belgische kapucijnen en ondernemers. Zo heb je bijvoorbeeld contact gehad met Peter Verlinden, Afrika-specialist bij de VRT. Wat zei hij over je project?
Peter Verlinden vind ik een zeer goede journalist die met een heel respectvol oog naar Congo en Afrika kijkt. Hij stelt zichzelf ten dienste van het continent en hij gebruikt het continent niet ten dienste van zijn eigen persona. Met dat oog op duurzaamheid stelde hij de vragen als: "past het project in de cultuur van de Congolezen? Als je daar een cinema zet, zal er dan effectief gebruik gemaakt van worden? Verkopen ze het niet zodra je weggaat?” Ik zorg ervoor dat mijn project duurzaam is, maar in eerste instantie is het een filmproject, geen ontwikkelingsproject. Ik wil niet denken: "Ik ga er een film maken en dat gaat ontzettend goed zijn voor die mensen. Want ík ga daar aankomen en kan ze vooruithelpen!” Nee. Ik heb hen nodig omdat ze interessant zijn. Je mag nooit denken dat ze jou nodig hebben. Het geeft een soort kettingreactie als je stopt met enkel te denken dat ze jou nodig hebben. Dan ga je ook veel meer vanuit jezelf werken en ook een groter respect kweken voor de mensen om je heen.
Wat spreekt je aan aan de Congolese cultuur?
Wat ik op het continent Afrika echt geweldig vind, is dat er nog een grote zin en liefde voor het nu leeft. Dat er niet constant vooruit of achteruit gekeken moet worden. Een andere reden dat ik er graag een film wil maken is dat ik er van houd om in mijn films een mysterie te creëren. Congo ademt voor mij mysterie: één groot bladerdek waaronder mensen, dieren en planten leven. Dat gigantische bos met daardoorheen één rivier waar het leven samenkomt. Mysteries maken kunst juist echt voor mij. Wanneer ik een personage te goed begrijp is het voor mij een personage geworden. Terwijl wanneer ik een personage maar half begrijp, dan word ik uitgedaagd om er in te gaan zoeken. In het echt ben ik ook nooit een mens tegengekomen die ik 100 procent begrijp. Ik hoop ook niet dat ik die ooit tegenkom.
Je gaat in Bwamanda een cinema neerzetten. Een filmbar met een projector en een harde schijf vol films als cinemateek. Wat voor plek wil je daarmee scheppen?
Ik wil de mensen graag iets teruggeven. Het zijn mensen die waarschijnlijk nog nooit een film hebben gezien. Ik ga daar een film maken met hen, dat is mijn grote passie. Dus ik wil ze dat ook aanbieden. Het is daarbij ook de bedoeling dat het als een trigger gaat werken voor verhalen. Een modern kampvuur. Juist door films aan te bieden en er met hen over te praten, door zintuigelijk te prikkelen, want dat doet film uiteindelijk, hoop ik dat mensen hun verhalen gaan vertellen. Geef mensen een verhaal en hun verhaal komt er daarna vanzelf uit.
Hoe ben je erop gekomen om het script van Peer Gynt als basis te gebruiken voor je film?
Het is een stuk dat alle kanten uitvlucht en ontzettend chaotisch is. En om die reden is het niet het meest gepolijste theaterstuk. Maar dat is ook het mooie van het stuk. Het stuk handelt over een personage dat verloren loopt in zijn eigen verhaal maar het stuk loopt zelf ook verloren in zijn eigen verhalen. Het personage is iemand die de grootste dromen heeft en die zijn werkelijkheid helemaal opbouwt rond verhalen en zo helemaal om de realiteit heen loopt. Dat trof mij in het stuk en ik wist altijd dat ik er iets mee wilde doen. Het verschil met Peer en mij is dat ik mijn grote droom en verlangen ook werkelijk ga aanpakken door er op uit te trekken en die film te maken.
Peer krijgt tegen het eind van het stuk van de duivel het dilemma om zich weer kenbaar te maken aan de gemeenschap of om zijn mythe te vergroten. Moeten films voor jou eerder de realiteit tonen of de mythe vergroten?
Allebei. Het wordt juist interessant als film het onzichtbare kan laten zien. Film is voor mij iets heel spiritueels. Iets meditatiefs. Het toont mij vaak de waarde en de ziel, die ik in het leven probeer te zoeken. Maar film kan mij dat soms beter vertellen dan het leven zelf, omdat het afstand creëert. Dat je juist afstand creëert om een groter gevoel te ontwikkelen. Omdat je het totaalpakket kunt zien. Eigenlijk een heel wetenschappelijk idee. Maar ook een heel spiritueel idee. Wanneer je iets niet meer hoeft te begrijpen maar het kunt voelen. Het moet de mythe in de realiteit proberen te brengen. De mythe in iets alledaags en kleins kunnen leggen, zoals een zakdoek.
Wat is je het meest bijgebleven van je studie aan Universiteit Antwerpen?
Er zijn in het bijzonder twee professoren die me heel veel hebben geleerd. Bij Tom Paulus heb ik het spel van het kijken ontdekt. Ook heb ik door hem ontzettend rijke films leren kennen. Elke film is voor hem denk ik een soort spel met de werkelijkheid. Tom Paulus denkt meer vormelijk waar Kurt Vanhoutte daarnaast meer de academicus is die durft te denken vanuit een buikgevoel, dat is mooi. Ik denk dat mijn filmvisie ook wel tussen hun twee visies huist. Ik probeer het middelpunt te vinden waar het vormelijke het zintuiglijke kan dienen. Daarnaast biedt de opleiding een enorm platform om over je medium na te denken, en als kunstenaar begint alles bij het door en door kennen van het medium waar je uiteindelijk je ideeën en dromen in giet.
Michiel Robberecht is op z’n minst tot en met april 2015 in Congo. Ciné Peer is te volgen op facebook en er zullen blogs verschijnen op www.deburen.eu.
