Het aandeel van het Engels aan universiteiten groeit aanzienlijk, meer in de Master- dan in de Bachelorcyclus en meer in Nederland dan in Vlaanderen. Het Vlaamse decreet staat toe dat tien procent van de Bachelorcolleges in een andere taal wordt gegeven, op voorwaarde dat de student desgewenst in het Nederlands examen kan afleggen. Voor de Masters geeft het decreet geen percentage op. De Universiteit Antwerpen wijdt in haar Gedragscode een uitvoerige passage aan het belang van het Nederlands, al pleiten sommigen voor meer internationalisering.
English? Yes, maar met mate!
De vraag of er in het Engels mag worden gedoceerd aan Vlaamse universiteiten is wat mij betreft geen politieke of zelfs ideologische, maar een praktische dan wel logische. Vlaanderen heeft zich ingeschreven in het Bologna-akkoord en de kern daarvan is internationale mobiliteit. Deze is onmogelijk zonder een zekere taalflexibiliteit.
Tegenover de schromelijk overdreven "taalbarrière" staan belangrijke voordelen: slechts door Engelstalige vakken(pakketten) aan te bieden kunnen universiteiten sterke partners voor uitwisselingsprojecten vinden, met name in Groot-Brittannië en de VS. Al gaat een kleine groep UA-studenten op uitwisseling, de thuisblijvers profiteren ook. Engelstalige vakken leiden namelijk tot “internationalisering thuis”: Vlaamse studenten kunnen hier wennen aan een Engelstalige onderwijsomgeving – waardoor ze hopelijk meer zullen kiezen voor een vervolgopleiding in het buitenland – en daarbij profiteren van de actieve input van studenten uit andere landen en culturen. Tot slot maken Engelstalige vakken het mogelijk om buitenlandse docenten aan te werven, wat de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek soms sterk doet stijgen.
Betekent dit dat we toemoeten naar “Nederlandse toestanden” waarin de meerderheid van het universitair onderwijs Engelstalig is? Nee! Ik vind dat een land een basisopleiding in haar eigen taal moet aanbieden. Concreet betekent dit voor mij dat je de opleidingen tot en met de BA in het Nederlands moet kunnen volgen, en daarbinnen een beperkt vakkenpakket in het Engels mag worden aangeboden.
Wat niet meer tot de basisopleiding hoort, moet minder strikt geregulariseerd worden. De vrijheid van instructietaal is essentieel voor het overleven in een steeds dynamischere (onderwijs)wereld. Want als de Vlaamse studenten ooit echt mobiel worden, en de Vlaamse overheid rigide blijft vasthouden aan haar huidige bekrompen taalpolitiek (dit geldt overigens ook voor de UA zelf), dan zullen de Masterprogramma’s snel gereduceerd worden tot kleine, matige en sterk homogene schoolklasjes.
Cas Mudde is hoofddocent aan het Departement Politieke Wetenschappen van de Universiteit Antwerpen.
Diversiteit niet ten koste van het Nederlands
Aangezien de Commissie zelf nog geen standpunt heeft ingenomen over de resultaten van het recente onderzoek, uitgevoerd in opdracht van het CVN, kan ik enkel mijn persoonlijke mening geven. In mijn ogen is de waargenomen groei van het Engels (vooral in Nederland) alarmerend.
Ik ben voor het behoud van het Nederlands als volwaardige taal, dit wil zeggen een taal die wordt gebruikt in alle domeinen van de samenleving en van het menselijke handelen, dus ook in de wetenschapsbeoefening en het onderwijs op elk niveau. Anders verliest het Nederlands aan status, wat slecht is voor haar ontplooiingskansen en dus slecht voor de diversiteit.
We gaan ervan uit – en alle beleids- en opiniemakers doen dat blijkbaar – dat verscheidenheid, “diversiteit” is het hippe woord, een rijkdom is. Helaas lijken sommigen te vinden dat die diversiteit enkel belangrijk is als het om andere talen en culturen gaat, niet om de onze. Vlaanderen heeft altijd al moeten vechten voor de positie van het Nederlands in het maatschappelijke leven. Dit in tegenstelling tot Nederland, waar – mede door een traditie van internationaal gericht zijn – het Nederlands sneller terrein verliest dan bij ons. Dat betekent nog niet dat wij dezelfde weg moeten inslaan.
Ik heb er geen enkel probleem mee dat in de Master na Master volop Engels wordt gebruikt. In de Bachelors en Masters echter moet het Nederlands de eerste taal blijven. Uitzonderingen kunnen gastcolleges van buitenlandse professoren zijn of bepaalde specifieke colleges die studenten internationaal oriënteren. Wel moeten alle cursussen in het Nederlands beschikbaar zijn.
Begrijp me niet verkeerd: ik ben een groot voorstander van internationalisering en van het Engels als lingua franca. Maar daarom hoef je de moedertaal niet los te laten.
Wilfried Vandaele is algemeen secretaris van het Cultureel Verdrag Vlaanderen-Nederland (CVN).