Beyers De Vos is redacteur bij het Zuid-Afrikaanse studentenblad Perdeby. Hij studeert aan de University of Pretoria en vertelt ons dat de strijd tegen aids overal nog lang niet gestreden is.
Toen de razend populaire musical ‘Rent’ vorig jaar tijdens een tournee halt hield in Zuid-Afrika, kwam de ticketverkoop nooit echt op gang. De reden hiervoor? ‘Rent’ vertelt ons over een groep muzikanten die sterven aan aids en het Zuid-Afrikaanse publiek is dat liedje al lang beu gehoord.
Hiv / aids beheerst zo’n groot deel van ons leven. Het behoort onvermijdelijk tot de samenleving waarin we leven, dat we niet willen dat het ook ons plezier zou vergallen. Wie tekent er nu voor een avondje plezier om vervolgens met zo’n kwestie geconfronteerd te worden?
De Zuid-Afrikaanse populaire cultuur is verzadigd van aids / hiv. Elke sequel, elk boek, liedje, gedicht of theaterstuk lijkt om aids te draaien. Ons nationaal politiek discours is opgebouwd rond drie thema’s: onderwijs, armoede en aids. Deze informatie wordt in de media herhaaldelijk herkauwd. Neem een krant of luister naar de radio en je botst gegarandeerd op aids-gerelateerde topics. Bewustwording lijkt op een historisch hoogtepunt te staan: we zijn het land met een van de hoogste besmettingspercentages en we weten dat. God! En of we het weten!
Ongeveer een jaar geleden woonde ik een lezing journalistiek bij. Huidig president Jacob Zuma moest zich toen verdedigen in een veelbesproken verkrachtingszaak. Zuma gaf toe onbeschermd seksueel contact gehad te hebben, maar liet noteren dat hij onmogelijk hiv kon oplopen aangezien hij meteen na het vrijen een douche had genomen. Lopend water werd gelauwerd als efficiënt preventiemiddel. Deze uitspraak beroerde de gemoederen maar was in feite een zoveelste uitlating van de toenmalige regering Thabo Mbeki die een ontkenningspolitiek voerde ten opzichte van aids. Aanwezige studenten toonden eveneens hun verontwaardiging, minachting of verachting voor Jacob Zuma. Hoe durfde hij dit ook maar te beweren in een land waar men zich zo bewust was van aids en hiv? Toen fluisterde een student achteraan de klas dat Zuma het bij het rechte eind had. Het heette ‘wetenschappelijk bewezen’ te zijn dat een douche een preventiemiddel was. Ik was gechoqueerd.
Aids maakt zeer zeker deel uit van je dagelijkse leven in Zuid-Afrika. Je moet tweemaal nadenken vooraleer je iemand kan helpen die in een ongeluk betrokken raakte en aan het bloeden is. Je moet je met je partner laten testen vooraleer je zelfs maar kan overwegen het bed te delen. Het infiltreert je relaties, je medelijden, je vertrouwen. Iedereen kent hier iemand, die iemand kent die een slachtoffer is. Dat zijn de feiten. Hoe kan iemand die een universitaire opleiding geniet dan zo onwetend zijn over de oorzaken en preventie van aids?
In een verplicht seminarie dat ik volgde, maakte de docent het volgende punt. Het aantal besmettingen neemt af bij armen en mensen die weinig onderwijs hebben genoten. Bij rijkere, welopgeleide en stedelijke inwoners neemt dit echter toe. Er zijn steeds meer infecties onder universiteitsstudenten.
Velen lijken nog steeds niet te beseffen dat het henzelf kan overkomen. Bij het ziekenhuis op onze campus is de vraag naar morning-afterpillen viermaal zo groot als die naar aids-testen. Studenten zijn na een onvelige vrijpartij dus in de eerste plaats bevreesd voor zwangerschap, niet voor aids, laat staan soa’s. Hoe is dat mogelijk in deze wereld? Is het omdat aids beheersbaar wordt? Behandelbaar zelfs? Of is het omdat je het geheim kan houden, en je dat met een zwangerschap maar moeilijk kan? Ligt het aan de bewustwording? Aan het feit dat aids een trivialiteit is geworden in ons dagelijks leven en we er te zelfzeker mee omgaan? Ik denk het wel. Mensen hebben er hun buik vol van. Net omdat ze blootgesteld worden aan zoveel informatie, worden ze er ongevoelig voor. Ze vrezen niet langer een infectie omdat ze denken dat kennis over het probleem volstaat om besmetting te voorkomen. Het is een vreemde, maar verschrikkelijke paradox. Mensen zijn het beu gehoord en laten de feiten voor wat ze zijn. Je merkt een toenemende onverschilligheid inzake aids omdat het probleem al zo lang aansleept.
Het is een houding die me fascineert. Hoe kan een ganse generatie zo nonchalant omgaan met dit probleem? Ook al is het steeds beter te behandelen, aids blijft toch één van de grootste gevaren in het hedendaagse seksleven? Ik kan het idiote idee niet aanvaarden als zou aids enkel minder fortuinlijken treffen. Misschien is het dan toch één groot Zuid-Afrikaans probleem? We blijven één van de weinige Afrikaanse landen dat zich nog niet in staat toonde een succesvolle coherente aanpak te hanteren tegen de ziekte. Misschien is dat omdat we alle informatie krijgen, maar niet weten hoe we er mee om moeten gaan. Wat de exacte redenen ook mogen zijn, de gevolgen jagen me schrik aan. Het probleem gaat zichzelf uiteraard niet oplossen door te ontkennen dat je er een deel van uitmaakt, of door er over te zwijgen. But hey, whatever. Right?