Een ijskoude stilte valt over de zaal. Als een mes dat zich net in je lichaam gestort heeft, hap je naar dat laatste beetje lucht. Plots: engelenstemmen. Neen, ‘The Broken Circle Breakdown’ is geen lachertje. Dit is een brok pure cinema. Pijnlijk mooi. Een overwinning over de hele lijn, niet in het minst voor de man achter de soundtrack. Want ‘The Broken Circle Breakdown’ is meer dan een film alleen. Dankzij de tokkelende magie van Bjorn Eriksson is deze prent een ode aan een muziekgenre waar hartstocht en verlies intiem met elkaar verbonden zijn. Verliefd op alles bluegrass en country, verweeft Eriksson leven en leed door Van Groeningens beeldenstorm. Nu tourt hij door het land om de muziek op de bühne te laten schitteren. Hank Williams zij geprezen.
Waar komt je passie voor country vandaan?
Bjorn Eriksson Ik ben eigenlijk opgegroeid met die muziek en al zijn subgenres. Dat heb ik vooral te danken aan mijn vader. Vroeger was het mogelijk om, als het allemaal even niet meer meezat, je in te schrijven in de zeevaartschool. Vervolgens kon je gewoonweg gaan varen. Mijn vader heeft dat gedaan en is zo op zeventien jaar in New Orleans beland. Daar heeft hij de microbe te pakken gekregen. Cajun, Tex-Mex, bluegrass leven daar veel meer. In de VS heeft dat soort muziek zowaar een mythologische status. Dus wanneer hij terug in het land was, heeft hij een banjo gekocht. Hij verdiepte zich er in en nam mij mee. Jammer genoeg zijn mijn ouders gescheiden toen ik nog heel erg jong was. Mijn vaders platen hebben me door deze periode geholpen. Johnny Cash die 'A Boy Named Sue' zingt.“My daddy left home when I was three and he didn't leave much to Ma and me, just this old guitar and an empty bottle of booze.” Maar begrijp me niet verkeerd, ik ben geen purist. Ik kan evengoed wat Aphex Twin opzetten en daar met volle teugen van genieten. Desalniettemin waren het de platen van mijn vader die me, toen ik nog jong was, een vorm van troost en helderheid hebben bezorgd.
Schaduwmuziek
Jouw plaat was dan 'Dueling Banjos', de song die in ‘Deliverance’ een onsterfelijks status gekregen heeft. Dat was jouw klikmoment.
Eriksson Dat zou je kunnen zeggen. Toen ‘Deliverance’ in de zalen uitkwam, kreeg country weer een kleine revival. De meeste mensen die de film gezien hadden, grepen terug naar dat nummer. De platenfirma had dan het idee om 'Dueling Banjos' als titel voor het album te gebruiken. Oorspronkelijk was het de uitvoering van Carl Jackson die me bij de keel greep. Dat album staat vol fantastische nummers.
Toch blijft countrymuziek een voornamelijk Amerikaanse muziekvorm. Voor de meeste mensen hier heeft country een redneckimago.
Eriksson Ik heb me daar nooit veel van aangetrokken. Er zijn altijd muziekgenres die een grotere populariteit hebben dan andere, muziek die meer impact heeft. Dat hangt af van land tot land. Afrikaanse volksmuziek is ook niet doorgebroken hier. Muziek die in de schaduw leeft, maar daarom niet slechter is. Ik ben gewoon blij dat ik op dit moment die revival kan meemaken, dankzij Johan en Felix. Dat is ongelooflijk. Het genre heeft altijd in die marginaliteit gezeten. Daarmee bedoel ik dan de stereotypering van country: cowboy, indiaan, vuurgevechten en Clint Eastwood. Momenten waarop mensen lachen met die muziek. Ik heb al op enkele optredens gespeeld waar de organistoren er niets beter op hadden gevonden dan een rodeostier in te huren. Om het hele gebeuren wat meer cachet te geven. Nu spelen we voor volle zalen. Voor een publiek dat werkelijk geniet van onze muziek.
Traditionals
Het werk dat Ry Cooder geleverd heeft voor de soundtrack van Wim Wenders’ film ‘Paris, Texas’ baseerde hij op 'Dark Was the Night, Cold Was the Ground' van Blind Willie Johnson. Had u ook een bepaald werkethos of haalde u ergens inspiratie voor ‘The Broken Circle Breakdown’?
Dat desolate, het gevoel rond te dwalen in weidse landschappen, de verschroeiende hitte, die donkere sfeer - alles valt perfect op zijn plaats.
Eriksson Sowieso is ‘Paris, Texas’ een album dat mijn passie nog meer vuur gegeven heeft. ‘Paris, Texas’ staat in mijn geheugen gegrift als een van de meest primaire invloeden op mijn werk. Dat desolate, het gevoel rond te dwalen in weidse landschappen, de verschroeiende hitte, die donkere sfeer - alles valt perfect op zijn plaats. Cooder had de kans om vanuit de premisse van de film een emotionaliteit in zijn muziek te leggen. Een gevoeligheid die het verhaal een dieptegevoel geeft. Met ‘The Broken Circle Breakdown’ waren er al enkele nummers die op voorhand vastlagen. Dus ik moest me meer vastklampen aan wat me gegeven was. Dat waren nummers die Johan al gebruikt had in de originele theaterversie ‘The Broken Circle Breakdown featuring the Cover-Ups of Alabama’. Daar gingen we als groep meteen mee aan de slag. We hadden niet echt een doordacht plan dat ons naar de ultieme soundtrack zou brengen. De nieuwe arrangementen die we creëerden waren voornamelijk in functie van Veerle en Johan. Voor de rest van de soundtrack heb ik me laten leiden door een gezonde hoeveelheid intuïtie.
De muziek fungeert als derde protagonist in de film. Ze zorgt voor adempauzes maar zorgt er ook voor dat de film vooruit gestuwd wordt.
Eriksson Het thema van de film is zo zwaar. Bluegrass is de perfecte geleider om alles in perspectief te plaatsen. De muziek zorgt voor de balans en daardoor wordt de pijn draaglijker. Ik kan me niet voorstellen dat klassieke muziek hetzelfde effect zou hebben. Maar in veel countrymuziek concentreren de lyrics zich op gekwelde protagonisten en het harde leven. The Stanley Brothers, Hank Williams, Woody Guthrie en zoveel anderen behandelen bittere thema’s in hun muziek. Hank Williams zingt constant over zijn vrouw die hem bedrogen heeft. “My son calls another man Daddy." Zulke teksten zijn best wel donker. De meesten gaan ook erg ver terug en zijn gebaseerd op traditionals die de tand des tijds overleefd hebben. Ik houd me hoofdzakelijk bezig met de instrumentale zijde van de muziek. De technische kant ervan. Sfeer en dynamiek moeten voor mij juist zitten. Niet dat de teksten me niets doen. Ik voel me meer op mijn gemak als ik een gitaar, een banjo of een dobro (merknaam die als soortnaam voor alle resonatorgitaren gebruikt wordt, nvdr.) in mijn handen heb.
De Musicalwereld
Hoe is de bal dan aan het rollen gegaan met Felix Van Groeningen?
Eriksson Tijdens de theatervoorstellingen vergezelde een andere bluegrassgroep Johan. Felix heeft het stuk toen gezien en wilde het onmiddellijk verfilmen. Waar de meeste producties beginnen bij de tekst en de filmische aspecten ervan, concentreerde hij zich hier eerst op de muziek. De acteurs kregen composities en zouden die op muziek inzingen, zodat ze playbackten in de film. Dat was de eerste fase. Jammer genoeg had Felix wat twijfels over de muzikanten die er waren en informeerde hij naar andere bluegrass– en countryartiesten. Ik had op dat moment net de muziek geschreven voor het Antwerpse theatergezelschap De Roovers en op die manier zijn we in contact gekomen. Toen hij me belde om te vragen eens af te spreken, stond hij 15 minuten later voor mijn deur. Ik heb hem wat platen laten beluisteren en hij heeft mij de nummers laten horen die er al waren. Daarop heb ik hem verteld dat vuilere, smerige bluegrass een betere connectie zou maken met de film. Nu waren de nummers die ze hadden te proper en braafjes. Felix heeft me de kans gegeven om die muziekvorm wat meer aan de man te brengen.
Nu tour je samen met Johan Heldenbergh en Veerle Baetens door het land met ‘The Broken Circle Breakdown Bluegrass Band’. Uitverkochte zalen en razend enthousiaste recensies.
Eriksson Dat is een waanzinnig gevoel. Mijn vader speelt ook mee in de groep. Het moment dat we het podium opstappen en het publiek zien, kijken we elkaar vaak aan. “Wat is dit?” Ongeloof en verbijstering. Op een goede manier. Vijftien jaar geleden zat ik met mijn vader in een bluegrassband genaamd Hank Vandamme. Van Hank Williams en Jean-Claude Vandamme. Vraag me niet waarom, mijn vader heeft een absurd gevoel voor humor. Hij leidde alles in goede banen. Hij was mijn leraar. Nu de rollen zijn omgekeerd, vormt dat soms wel een maffe situatie. Destijds speelden we bijvoorbeeld op een bijeenkomst van plastisch chirurgen. Of een club in Groningen waar ze een indianenpop hadden opgehangen. Want daar staat countrymuziek toch voor? Rodeostieren, opgehangen indianenpoppen en plastisch chirurgen. De klik kwam er meteen met Johan omdat hij zelf enorm gepassioneerd is. Hij heeft het stuk geschreven toen hij de banjo nog niet echt machtig was. Toch bleef hij oefenen. Tijdens de opnames door zat hij ergens backstage alleen, met zijn banjo. Veerle van hetzelfde. Niet zozeer met een banjo in haar hand, bij Veerle was het haar stem die de doorslag gaf. Zij heeft wortels in de musicalwereld. Haar stem is buitengewoon voor muziek als deze. Vaak waren er maar één of twee takes nodig opdat het allemaal goed zat.
Toerisme en Commerce
Bent u zelf al ooit eens naar de VS geweest om de muziekgrootsteden te bezoeken zoals Memphis, Nashville en New Orleans?
Eriksson Vrij vaak zelfs. De elektriciteit die daar in de lucht hangt. De sfeer in die steden is uniek. Ik heb familie in New York wonen, dus ik trek wel vaker richting VS. Maar New York is niet te vergelijken met steden zoals Memphis. Dat is niet Amerika. Het Zuid-Westen: Texas, New Mexico, Arizona, dát is het kloppende hart van de VS: ongerepte natuurgebieden opgevolgd door dorre woestijnen, hier en daar een stad. Ik was ooit in Nashville om een dobro te kopen. Een rijbewijs had ik toen nog niet, dus moest ik er maar zien te geraken. Uitgestrekte landschappen omringen Nashville. Jammer dat zelfs zo’n stad nu wordt overspoeld door toeristen. Het historisch centrum is nu artificieel en draait rond toerisme. The Grand Ole Opry, dé concertplek in Nashville, heeft klinkende namen als The Byrds, Emmylou Harris en The Carter Family mogen ontvangen. Nu is het een gecommercialiseerd oord. Bourbon Street in New Orleans, de geboorteplaats van jazz, is nu getransformeerd in een onpersoonlijke hoofdstraat. Enkele decennia geleden bewandelden onsterfelijke grootheden als Johnny Cash, Elvis, Carl Perkins die straten. Dat weten de meeste mensen wel, maar het doet hen niet zoveel. Zonde.
Zijn er nog projecten waar we in de toekomst van mogen genieten?
Eriksson Ik hoop met The Partchesz, de band die ik heb met mijn vrouw Nathalie, een nieuwe plaat op te nemen. Plannen met Maxon Blewitt zijn er altijd. Bezig blijven is de sleutel. In de zomer een huisje in Zuid-Frankrijk huren om daar wat te sleutelen aan songs. Binnenkort ga ik ook met Helmut Lotti op tour. Een hele nieuwe wereld die voor me open zal gaan. Het universum van de schlagerfestivals en de liedjes van de Zangeres Zonder Naam. Enfin, niet echt schlagermuziek, maar toch een andere soort muziek dan ik gewend ben. Momenteel is het ‘The Broken Circle Breakdown Bluegrass Band’ wat de klok slaat. We krijgen onwaarschijnlijk veel aanvragen om te spelen. Ik hoop dat we nog lang op de golfstroom van de 'bluegrassmania' kunnen deinen. In ieder geval staan we op 2 december in De Roma, waar ik erg benieuwd naar ben. Hoofdzakelijk omdat we allemaal akoestisch spelen en De Roma geen simpele zaal is qua akoestiek. Een van de weinige zalen waar de mensen ook kunnen staan. Dat is dus wel spannend. Niettemin moeten we een thuismatch als deze winnen. De zaal op zijn kop zetten, dat is ons wedstrijdplan.