schol, oma!

“Uit de enquête bleek dat inderdaad dat 80,2% van de bijna 2000 respondenten in het afgelopen jaar alcohol had gedronken. Daarvan werd 26,6% geclassificeerd onder de groep die gezondheidsrisico liep”, stelt de onderzoekster. Waarom ze drinken, bleek verschillend bij mannen en vrouwen. Zo zouden mannen vooral drinken om hun positieve emoties op te krikken, terwijl het voor vrouwen eerder een manier is om met hun negatieve emoties om te gaan. “Hoe ouder je wordt, hoe vaker die negatieve emoties ook de kop opsteken. Eenzaamheid wordt bijvoorbeeld veel genoemd door de respondenten, maar ook verlies kan een reden zijn om meer te gaan drinken”, voegt van Gils daar nog aan toe. “Ook bij jongeren zien we twee groepen. De ene groep van jongeren die veel drinkt, doet dat omdat ze zich daardoor losser of socialer voelt. De andere groep gebruikt alcohol als een verdovend middel”, vervolgt van Gils. Dat onderscheid is dus hetzelfde als bij de oudere generatie en dat gaat tegen de verwachtingen van de onderzoekster in. “In onze maatschappij is er een verwachting dat 65-plussers door hun verouderingsprocessen anders zouden reageren dan wij. Het is een val waar ik zelf ook ingetrapt ben door te veronderstellen dat de beweegredenen van alcoholgebruik bij 65-plussers anders zouden zijn dan bij jongeren en volwassenen.” Van Gils vraagt zich wel nog luidop af of er toch geen verschillen zouden opduiken als 85 jaar als kantelpunt zou worden genomen: “Ouderen tussen 65 en 85, dat zijn eigenlijk geen ouderen. Wij zijn langer gezond dan vijftig jaar geleden, dus die categorie bestaat nu. Ik zou er zelfs voor willen pleiten om daar een nieuw woord voor in te voeren.” Maar of er dan echt verschil zou optreden, dat blijft voorlopig een hypothese.

Wat wel vaststaat, is dat de huidige 65-plusser veel drinkt en dat wil van Gils aanpakken. Ze staat in voor de projectcoördinatie van ‘Zorgpad Alcohol’, dat er in de eerste fase voor wil zorgen dat alle 18-plussers die binnenkomen in het ziekenhuis systematisch gescreend worden op alcohol. Via die screening kan aan preventie gedaan worden, maar eigenlijk is het eerste doel ervan sensibiliseren. “Als je aan iemand vraagt hoe vaak die drinkt, kan dat al voor bewustwording zorgen. Mensen hebben vaak niet in de gaten hoeveel ze drinken”, legt ze uit. Voor iedereen die schrikt van hun alcoholgebruik, bieden ze groepssessies aan om het verbruik te reduceren. Alcohol volledig schrappen lijkt haar in de meeste gevallen niet nodig. Ze beschrijft overmatig alcoholgebruik als een grijze zone: “Zeker niet iedereen is verslaafd, maar dat neemt niet weg dat het gebruik gezondheidsrisico’s met zich kan meebrengen. Voor die groep is reduceren vaak al genoeg, maar dat kan niet zonder bewustwording. Daarom bouwen de sessies zich op. Het is vooral belangrijk dat mensen beseffen waarom ze veel drinken.”

In die groepssessies blijkt dat die generatie van 65-plussers heel bereid is om haar gebruik aan te pakken. “Ze beseffen heel goed dat ze minder jaren voor zich hebben dan er achter hen liggen. Daardoor wordt het voor velen een sport om nog zo lang mogelijk zo gezond mogelijk te leven”, vertelt de onderzoekster daarover. Daarnaast beschrijft ze het verlagen van het alcoholgebruik ook als een vorm van controle: Aan het verouderingsproces kunnen we niets doen, maar overmatig alcoholgebruik kunnen we wel aanpakken. Daarmee neemt een deel van de klachten die anders worden toegeschreven aan het verouderingsproces ook af.”

Hoewel ze gemotiveerd zijn, vinden sommigen het natuurlijk oncomfortabel om hun gebruik te bespreken in een groepssessie waar ook twintigjarige deelnemers aanwezig zijn. Het Zorgpad Alcohol is daar flexibel in en luistert naar de voorkeuren van de deelnemers zelf, al kunnen de generaties eigenlijk ook heel wat van elkaar leren. “Jongeren kunnen uiteraard heel veel leren van de oudere generatie, maar ook omgekeerd kan de oudere generatie heel wat leren van de jongere”, aldus van Gils. “We bereiden de deelnemers daarop voor en we merken ook wel een zekere toegankelijkheid. De generaties hebben verschillende ideeën en dat is alleen maar leerrijk.”

Tot slot heeft van Gils het over Tournée Minérale, dat op dit moment loopt. Hoewel ze de meerwaarde van extra aandacht voor het alcoholgebruik ziet, plaatst ze toch enkele kritische kanttekeningen bij het initiatief. “Vanuit mijn perspectief als onderzoeker moet ik zeggen dat ik de impact ervan niet ken, maar vanuit mijn klinische ervaring denk ik toch dat die beperkt is, zeker bij de oudere generatie.” Tournée Minérale focust op een verandering van het gedrag en minder op de bewustwording die binnen het Zorgpad Alcohol zo cruciaal is. Volgens haar doet het initiatief dan ook tekort aan het idee dat ons gedrag meestal een gevolg is van ons denken en ons voelen. Een bijkomend probleem van het focussen op het gedrag zelf is dat, wanneer mensen hun gedrag aanpassen, ze daar meteen resultaat van willen zien. Ze vergelijkt het met diëten: “Als mensen vandaag minder gaan eten, willen ze morgen al een kilogram minder op hun weegschaal zien staan. Ook bij het beperken van het alcoholgebruik is dat resultaat niet zichtbaar genoeg om het vol te houden.” Toch zal ook van Gils de poster van Tournée Minérale aan haar deur in het ziekenhuis hangen. “Ik ben zelf niet zo geschoold in die gedragslijn, maar baat het niet, dan schaadt het niet”, verklaart ze.