pronoia

Ken je het gevoel dat altijd alles goed loopt? Dat het lijkt alsof iemand je van bovenaf een handje helpt? Nee, ik ook niet. Maar ja hoor, het bestaat wel degelijk! "Oh, God, if I'm anything by a clinical name, I'm a kind of paranoiac in reverse. I suspect people of plotting to make me happy", schreef Seymour Glass in zijn dagboek. Seymour is een personage uit de novelle ‘Raise High the Roof Beam, Carpenters’ geschreven door J.D. Salinger. Hoewel het gevoel al halverwege de vorige eeuw beschreven werd, is er pas in de jaren 80 een begrip voor gevonden: pronoia. 

Tegen het einde van het millennium zou de wereld zogezegd een nieuw tijdperk betreden. Het was een tijd waarin ‘positieve stromingen’ de overhand kregen en stegen in populariteit. Om mee te zijn met de psychedelische trend moest je gebruik maken van rituelen die pure positiviteit aantrokken. Socioloog Fred Goldner introduceerde in 1982 het begrip pronoia voor het eerst. Hij beschreef het als “the delusion that others think well of one”. Het woord is later in de jaren 90 opgepikt door de Zippies (Zen-Inspired Pronoia Professional, n.v.d.r.). 

Zoals wij nu de besmettingen willen tegengaan, zo wilden de Zippies de hele wereld besmetten met dit begrip en de bijhorende vibe. Pronoia is de tegenhanger van paranoia: het universum zou er stiekem op uit zijn jou te helpen, meer dan dat, ook jíj maakt deel uit van de samenzwering om anderen dat duwtje in de rug te geven. Het is een mooi ideaal om te bezigen en zou ervoor zorgen dat je glas altijd halfvol blijft, in plaats van halfleeg. 

Niet vleermuizen, maar het Amerikaanse magazine Wired zorgde ervoor dat het begrip populariteit kreeg en wijdverspreid werd. Zij plaatsten de Zippies op hun cover in mei 1994 en besteedden meerdere pagina’s aan het uiteenzetten van het begrip pronoia. Wired noemde hen de Woodstock van de jaren 90. Maar zoals met zo veel dingen doorstonden noch de Zippies, noch hun pronoia de tand des tijds. Jammer, want pronoïde met mate is gezond, net zoals bij paranoia. Het zou wel eens de sleutel kunnen zijn tot een beter leven voor jezelf en een betere wereld voor de mensen om je heen. Maar wat als beide in elkaar overlopen? De mensen die pronoia bezigen als levensfilosofie, kunnen wel eens paranoïde worden. Dat kan leiden tot pure waanzin. Het klinkt paradoxaal maar er is een logische verklaring voor: ze werken volgens een soortgelijk mechanisme.  

De vreselijke symptomen van deze aandoening zijn: een stijgend gevoel van optimisme, het verlangen om samen te werken met anderen, spontane uitingen van goede bedoelingen en een sporadische charismatische glimlach die zomaar op je gezicht verschijnt. Of pronoia een psychische stoornis op zich is, of eerder een symptoom van ‘gekkigheid’, daar bestaat geen consensus over. Wat er ook van zij, uit voorzorg zou je alvast je druggebruik kunnen verminderen.