babystapjes voor het klimaat

Het Climate Action Team is, bijzonder genoeg, opgestart na een oproep per mail aan alle medewerkers en studenten van de unief. In de mail vroeg Josefine Vanhille, universiteitsmedewerker, wie zich, net als zij, zorgen om de klimaatopwarming maakte. Ze deelde daarbij de wens om als onderwijsinstituut meer vooruitstrevend te zijn op het vlak van duurzaamheid. Tegen haar verwachting in kreeg haar oproep bijval van meer dan tweehonderd personen, medewerkers én studenten. 

Gezien de steun werd besloten om de woorden ook in daden om te zetten. Na de oprichting van het Climate Action Team werden de respondenten in tien werkgroepen onderverdeeld, ieder met een afzonderlijk domein, lopend van afval tot internationaal reizen. Aan het hoofd van elke groep werd een zogenoemde “werkgroeptrekker” geplaatst. Later besloot de universiteit om Mariam als betaald algemeen coördinator van de werkgroepen aan te stellen om de communicatie tussen de werkgroepen en de unief zo vlot mogelijk te laten verlopen. Een duidelijke handreiking van UAntwerpen naar de werkgroepen, die in november vorig jaar nogmaals bevestigd werd toen hun klimaatstrategie gepubliceerd werd met het fiat van de rector.

Het draagvlak voor klimaatactie vond de universiteit, niet andersom.

Het draagvlak voor klimaatactie vond de universiteit dus, niet andersom. Maar bij het opstarten was het niet meteen duidelijk naar welke initiatieven de welwillendheid gekanaliseerd kon worden, vertelt Mariam. “Het was duidelijk dat het onderwerp leefde en dat het tijd was om er iets mee te doen. Wat dat 'iets' was, wisten ze nog niet helemaal, maar in de loop van de tijd is dat geëvolueerd.” Die overgang naar meer concrete ideeën werd geholpen door het uitvoeren van een nulmeting om te zien hoe groot de CO2-uitstoot van de universiteit is. Daar bleken twee categorieën de grootste impact te hebben: op de eerste plaats energie en gebouwen, op de tweede plaats transport.

Dat energie en gebouwen bovenaan staan, hoeft niet te verbazen. UAntwerpen beschikt over veel oude gebouwen die minder efficiënt energie verbruiken. Dat transport wordt genoemd, is eveneens geen verrassing: auto’s zijn al langer dan vandaag een doorn in het oog van de groene zaak. Maar de universiteitsgangers die met de auto komen, zijn niet de enigen die daar worden meegeteld, benadrukt Mariam. "Transport is transport in de brede zin, dus ook internationale vluchten die voor conferenties worden geboekt.” Ook is er de wil om met De Lijn te onderhandelen over betere verbindingen tussen de campussen om zo het openbaar vervoer te promoten boven meer vervuilende alternatieven. Of de klimaatgroep daar beter in slaagt dan de federale overheid, blijft natuurlijk de vraag.

Naast de twee grote pijlers zocht het team ook naar kleinere posten waar de CO2-uitstoot teruggeschroefd kon worden. Op de universiteitswebsite staan bij de klimaatdoelstellingen ook lokale initiatieven. Het gaat dan om voor de hand liggende zaken zoals meer natuur op de campus en het hergebruiken van regenwater bij het schoonmaken. Kleine overwinningen tellen immers ook.

zo snel mogelijk klimaatneutraal

Tussen alle individuele richtlijnen bij de verschillende werkgroepen is er een groot algemeen doel: UAntwerpen klimaatneutraal in 2030 en fossielvrij in 2050. Is dat niet té ambitieus? Mariam: “Aanvankelijk waren er veel schrikreacties omdat de eerste doelstelling al over 10 jaar was. Daarvoor hebben wij bewust gekozen. Het is een normatieve doelstelling, hoe wij de toekomst van de universiteit voor ons zien, maar het is ook prima als we in 2035 de doelstelling pas behalen. We kozen voor 2030 omdat de universiteit, als kenniscentrum van de maatschappij, eigenlijk verder moet staan dan de rest. We zien dat internationale normen meestal spreken van 2050, maar de universiteit kan en moet het beter doen.” De vraag is dan wel wat de werkgroep precies verstaat onder klimaatneutraliteit. Gaat het hier om het volledig reduceren van de CO2-emissie? Voor een grote instantie als de universiteit lijkt het minder eenvoudig om de uitstoot volledig weg te vagen. “Klimaatneutraal houdt voor ons in dat we de CO2-emissies zover mogelijk reduceren. Er zal ongetwijfeld wat overblijven, maar dat probeer je dan te compenseren door groene initiatieven elders te ondersteunen.”

Als het team wil streven naar klimaatneutraliteit, zal er ook een gedragsverandering onder de studenten en medewerkers nodig zijn.

Wat opvalt aan de genoemde aandachtspunten, is dat er telkens buiten de lijntjes wordt gedacht. Het project is misschien wel een universiteitsinitiatief, maar de doelstellingen laten zien dat de universiteit en het Climate Action Team het niet bij een paar tastbare groene oplossingen, zoals de stickers in de komida, willen houden. Het Climate Action Team wil ook lobbyen om de infrastructuur te verbeteren en de optie om een deelfiets te gebruiken meer aanwezig maken. Als het wil streven naar klimaatneutraliteit, zal er namelijk ook een gedragsverandering onder de studenten en medewerkers nodig zijn. Die hoopt het met dergelijke initiatieven zo goed mogelijk te faciliteren.

Maar zijn wij als studenten dan verplicht om mee te veranderen? Is bewuster leven niet eerder een keuze? Dat lijkt mee te vallen: wie meer betrokken wil zijn, staat daarin vrij; wie het meer langs zich heen wil laten gaan, heeft die keuze. “Wat wij doen is mensen opties geven. Het gaat er ons niet om mensen van alles te verbieden en voor te schrijven. We willen niet met de boze vinger wijzen. We willen mensen juist bewust maken van hun keuzes en de alternatieven die er daarvoor zijn, want dat is iets waar mensen niet altijd bij stilstaan.” 

Toch willen de werkgroepen meer inzetten op participatie van de studenten die wel graag actief betrokken zijn. Het idee is om kleine projecten op te zetten waaraan enthousiaste studenten kunnen meewerken. “Er is wel de mogelijkheid om mee te denken via de werkgroepen, maar studenten willen vaak eerder aan concrete projecten meewerken. Daarom kijken we ook naar de optie om specifieke casussen aan te bieden waar studenten korte tijd aan kunnen werken. Zo kunnen ze duidelijk laten zien op welke manier ze tot het project hebben bijgedragen.”

babystapjes

Als het gaat om daadwerkelijke vooruitgang kan het project het best met één woord omschreven worden: babystapjes. Er is in het begin voornamelijk verkennend te werk gegaan om te indexeren waar het beleid zoal verbeterd kon worden. Langzaamaan begint dat meer vorm te krijgen, hoewel veel zaken nog in de overlegfase zitten. “We zijn nu vooral bezig om een budget en een tijdlijn aan de te implementeren maatregelen te koppelen.”

Hoewel het Climate Action Team de steun van het bestuur geniet, is die financiële steun bij de uitvoering nog een heikel punt. Met doelstellingen als het volledig overstappen op groene energie moet diep in de buidel worden getast om de bestaande energiesystemen te vervangen, maar over hoe dat zal worden opgelost is op de site weinig te lezen. Dat blijkt bewust: omdat de exacte kosten en het budget niet overal even duidelijk zijn. Mariam: “Vaak is het budget al maanden van tevoren vastgesteld. Als wij dan later met een voorstel komen waarvoor geld nodig is, is dat niet altijd beschikbaar. Daarmee moet dan heen en weer geschoven worden. Aangezien we in de beginfase van het project zitten, moeten we nog kijken wat alles kost en waar we de prioriteiten leggen. Dus het zijn wel dingen waar we tegen aanlopen, maar het is nog vroeg.”

Een tweede obstakel is dat er naast de ver van tevoren vastgestelde budgetten al lopende contracten zijn met bijvoorbeeld schoonmaakbedrijven, waardoor nieuwe eisen over een meer gevarieerde recycling moeilijk onmiddellijk in te voeren zijn. “Als je contracten hebt die pas over een paar jaar verlopen, is het lastig om die op de schop te nemen. De vraag is dan ook of je de ruimte hebt om die overeenkomsten te wijzigen.” Voordat er op gebied van onder meer afval en energie dus iets gedaan kan worden, moet ook over deze papieren horde worden gesprongen.

Hoewel er nu slechts babystapjes zijn gezet, lijkt het klimaatactieplan een lang leven beschoren. Op het UAntwerp Climate Action Team staat alvast geen einddatum, het klimaatwerk houdt immers ook niet op. Of we in de toekomst allemaal op de deelfiets op weg zijn om een vegetarische salade op te halen valt nog te bezien, maar de ambitie is er in ieder geval. Nu nog de uitvoering.