Iedere maand laat Capitant (de studentenvereniging die studenten inleidt tot en begeleidt naar de financiële markten) economische en financiële onderwerpen aan bod komen in Het Marktsegment van dwars. Deze rubriek gidst je door het beursnieuws heen, zonder vast te lopen op de moeilijke en ingewikkelde concepten. Hier worden ze uitgelegd in mensentaal.
creatief met geld
In de hectische zoektocht naar financiële ademruimte brengt onze overheid het er steeds creatiever vanaf. Klassieke maatregelen zijn het afslanken van het ambtenarenbestand of, al iets drastischer, het verkopen van overheidsgebouwen. Als deze zelfs niet meer volstaan, draait men er in Brussel zijn hand niet voor om om buiten het (wet)boekje te denken. Onder dit motto werd in 2005 het systeem van permanente regularisatie ingevoerd. Op deze manier kunnen bedrijven, particulieren en verenigingen een dossier indienen waarin ze uit de biecht klappen over hun frauduleuze zaakjes en het bijbehorende zwart geld, zonder te ernstige gevolgen te ondervinden. Uiteraard worden de achterstallige belastingen betaald, evenals een kleine boete, maar al bij al komen de meesten hier erg goed weg. Voor de overheid betekent dit, zonder al te veel moeite, een opbrengst die eind december was opgelopen tot een kleine 2 miljard euro.
at zwart geld zich al lang niet meer alleen voordoet in criminele milieus, behoeft geen betoog. Heel wat grote, maar ook kleine ondernemingen kunnen in de verleiding komen om een betaling niet aan te geven bij de belastingen. Indien wordt toegegeven aan deze verleiding ontstaat wat 'zwart geld' genoemd wordt. Hoewel het ontlopen van belastingen altijd interessant oogt, hangen er ook een boel consequenties aan vast. De overheid is immers altijd geïnteresseerd in geldtransacties die zich onderscheiden van de standaard. Zo hebben banken meldingsplicht aan de overheid. Dit wil zeggen dat als een cliënt een ongewoon hoge som op zijn rekening laat zetten, de bank verplicht is deze transactie te melden aan de overheid. Deze kan dan beslissen om al dan niet een onderzoek te starten. Dit dwingt een belastingzondaar er dus toe om vindingrijk te zijn om zijn zwart geld ‘wit te wassen’. Zo had de Amerikaanse maffia een eenvoudige manier bedacht om hun zwart geld terug in het legale circuit te brengen. Ze kochten wasserettes op, waar de cashstroom per dag gemiddeld genomen hoog ligt, en mixten de contante betalingen dan met zwart geld. Vandaar ook de term 'money laundering'.
Tegenwoordig worden meer doordachte constructies opgesteld om de wetgever om de tuin te leiden. Een klassieke manier gaat via het buitenland. Hierbij worden vennootschappen opgericht in het buitenland, waar het belastingregime veel soepeler en/of makkelijker te omzeilen is. Nadien wordt het geld overgemaakt naar deze vennootschap. Op zijn beurt leent deze het geld weer uit aan een andere vennootschap, vaak opgericht door een zogenaamde stroman. Een stroman vormt de tussenpersoon tussen de vennootschap in het buitenland en het eigenlijke bedrijf. Zo wordt de oorsprong van het geld nog minder traceerbaar gemaakt. Uiteindelijk zal de eigenaar het geld lenen van een van deze bedrijven en kunnen gebruiken om te investeren. Omdat het geld geleend wordt van een bestaand en officieel geregistreerde vennootschap in het buitenland, wordt het moeilijk om te achterhalen waar het geld aanvankelijk vandaan kwam. Voor de modale burger is het opzetten van een dergelijke constructie niet realistisch. Een optie kan zijn om het geld in te ruilen voor credits in een casino. Later worden deze weer omgeruild in geld, waarbij beweerd wordt dat de credits zijn verdiend door het gokken in het casino. Indien het casino de credits uitbetaald, is het geld witgewassen. Uiteraard zal het casino zich bij grote bedragen vragen beginnen te stellen en eventueel niet tot uitbetaling overgaan.
economische impact
Interessant is ook de vraag wat de impact is van zwart geld op de economie. Een cruciale factor hierbij is de grootteorde waarover we spreken. Zoals bij veel fenomenen, beïnvloedt zwart geld de economie op kleine schaal anders dan op grote schaal. Wanneer het om onsystematische kleine betalingen in het zwart gaat, kan dit een beperkt positief effect hebben op de economie. Het wordt voor mensen immers goedkoper om een dienst of product aan te kopen, waardoor mensen sneller geneigd zullen zijn om overstag te gaan. Een bevriende tuinman die na zijn uren nog wat komt bijklussen in plaats van het tuinbouwbedrijfje betalen waarvoor hij officieel werkt, kan de betalingsbereidheid beïnvloeden. Door de tuinman in het zwart te laten werken, komt er weer circulatie in het geld, wat verder (positieve) effecten kan hebben.
Er ontstaan dus pas echt problemen als er naast de normale economie een echte zwarte markt ontstaat. Hierbij komt het zwart geld zelden of nooit terug in de legale geldcyclus, maar blijft het circuleren binnen het zwarte milieu. Dit heeft verregaande gevolgen voor de overheid. Zij zien hun inkomsten uit taxatie dalen en hebben bijgevolg minder overheidsbudget om investeringen te doen in het eigen land. In een land als India, dat bekend staat om zijn weelderige zwarte markt, blijven de sociale problemen dan ook niet uit. Omdat de overheid de middelen niet krijgt om de rijkdom in het land te verdelen en bij te sturen, wordt het land gekenmerkt door een groeiende sociale ongelijkheid. Het effect van deze parallelle, zwarte economie wordt nog versterkt door de aanwezige corruptie, die katalyserend werkt.
Voor wie tot inkeer is gekomen en zijn zwart geld netjes wil aangeven, komt dit artikel net te laat. Sinds 31 december 2013 is het systeem van permanente evaluatie afgelopen en bestaat er geen gunstige formule meer om zwart geld aan te geven. Wel motiveert de overheid om de aangifte zelf te doen, door de boete in dat geval aanzienlijk lager te houden dan wanneer de overheid de ontdekking moet doen.