“Vergelijk het binnenoor met een gazon: de grassprietjes zijn de haartjes op de haarcellen in het slakkenhuis. Als je op gazon loopt, is dat helemaal niet erg als hij daarna de tijd krijgt om zich te herstellen. Maar de grassprietjes op de plaatsen waar je elke dag vijftig keer overheen loopt, gaan kapot en verdwijnen. En dan heb je een probleem natuurlijk.” Dat zegt professor Guy Van Camp, biochemicus en hoogleraar medische genetica aan de faculteit Biomedische, Farmaceutische en Diergeneeskundige Wetenschappen. Samen met zijn onderzoeksgroep zoekt hij naar factoren die aan de basis liggen van ouderdomsslechthorendheid en lawaaigeïnduceerd gehoorverlies. De oorzaak van deze twee aandoeningen is complex: zowel omgevingsinvloeden als genetica spelen een rol. dwars vroeg hem de, euh, oren van het lijf.
Guy Van Camp Het oor bestaat uit drie delen: het uitwendige oor met de oorschelp en de gehoorgang, het middenoor met het trommelvlies en de gehoorbeentjes, en het binnenoor met het slakkenhuis. Binnenin het slakkenhuis heb je een membraan waarop haarcellen zitten. Dat gaat trillen onder invloed van geluid, waardoor de haartjes van de haarcellen worden afgebogen en een signaal wordt doorgegeven via zenuwuiteinden aan de gehoorzenuw en zo naar de hersenen.
Waarom zijn precies de haarcellen zo belangrijk?
Van Camp Een mens heeft bij zijn geboorte een volledige set haarcellen, ongeveer 15.000 stuks. Eén van de eigenschappen van deze haarcellen is dat het zogenaamde terminaal gedifferentieerde cellen zijn. Dat wil zeggen dat ze niet meer delen. Als een haarcel doodgaat, ben je hem kwijt voor de rest van je leven.
En dat is wat blootstelling aan lawaai doet?
Van Camp Dat klopt. Men weet dat lawaai de haarcellen kapot maakt en dat je daardoor minder goed gaat horen. Bovendien verlies je niet alleen je vermogen om geluid te detecteren, je merkt ook het verschil in frequentie minder gemakkelijk op. Het onderscheid tussen letters, wat vaak een verschil in frequentie is, hoor je niet meer. Zo ontstaan problemen met spraakverstaanbaarheid. Je hoort wel dat er geluid is, maar je verstaat het niet meer. Bijzonder vervelend.
Uw onderzoeksgroep is internationaal erg bekend. Bent u met een belangrijk project bezig?
Van Camp Met ons labo aan de Universiteit Antwerpen namen we de voorbije jaren deel aan een grootschalig onderzoek, samen met negen andere Europese landen. We verzamelden gegevens van meer dan 3.500 mensen tussen 55 en 65 jaar. Enerzijds een gehoortest, anderzijds informatie over de omgevingsfactoren waaraan deze mensen werden blootgesteld via een vragenlijst en genetisch materiaal via een bloedstaal. Momenteel is de analyse van de omgevingsfactoren helemaal rond.
Zijn er resultaten die opvallen?
Van Camp Toch wel. Natuurlijk is lawaai de duidelijkste omgevingsfactor. Dat is een open deur intrappen. Mensen die in een lawaaierige omgeving gewerkt hebben, horen minder goed. Maar er kwamen nog een aantal kleinere effecten, die voordien nog onduidelijk waren, uit ons onderzoek voort. Roken is slecht voor je gehoor. Het behouden van een aanvaardbare Body Mass Index (BMI) is gezond voor je oren. Mensen met een hoge BMI horen slechter dan mensen met een lagere index. E,en derde factor viel het meest op: alcohol blijkt een beschermende werking te hebben op je gehoor. Wie regelmatig alcohol drinkt, heeft wat minder kans om ouderdomsslechthorendheid te ontwikkelen.
Wie regelmatig alcohol drinkt, heeft wat minder kans om ouderdomsslechthorendheid te ontwikkelen. Gematigd alcoholgebruik welteverstaan.
We kunnen dus massaal de fles ontkurken?
Van Camp Was het maar waar. (lacht) Gematigd alcoholgebruik welteverstaan. Net zoals dat het geval is voor hart- en vaatziekten behoeden één à twee glaasjes per dag je deels voor gehoorproblemen op latere leeftijd.
Het beruchte rodewijneffect.
Van Camp Inderdaad. Rode wijn bevat veel antioxidanten. Deze moleculen beschermen je oren tegen de stress die lawaai met zich meebrengt. Daarbij komt dat we gemerkt hebben dat niet alleen rode wijn je gehoor beschermt, maar ook andere soorten van alcohol. De hypothese is dat alcohol een betere doorbloeding van het slakkenhuis geeft en dus een betere zuurstofvoorziening.
Spelen enkel omgevingsfactoren een rol?
Van Camp Nee. Er is een grote variatie op latere leeftijd die niet door omgevingsfactoren alleen te verklaren is. Hier komt de genetica om de hoek piepen. In het onderzoeksproject hebben we het genetische materiaal van de mensen met het beste en het slechtste gehoor uitgebreid onder de loep genomen. We vonden een heel significant verschil in een bepaald gen dat GRM-7 heet. Dit gen codeert voor de Glutamaat Receptor Metabotroop-7, een receptor die in de haarcellen en de zenuwcellen in het binnenoor zit. Het is erg opvallend dat een gen zo sterk uit een onderzoek komt. We zoeken nu verder en het zal zeker zo zijn dat er nog een heel groot aantal andere genen een rol spelen. Bepaalde genen maken ons vatbaarder voor gehoorschade, andere genen werken beschermend.
Wat kunnen we ondertussen doen?
Van Camp Jonge mensen kennen hun genetisch materiaal niet. Zij weten niet of ze genen bezitten die hen gevoelig maken voor gehoorverlies. Medicijnen bestaan voorlopig ook niet, al wordt hieraan gewerkt. De optimale therapie zou zijn om de haarcellen terug te doen delen zodat ze zich kunnen herstellen, maar de eerste vijf tot tien jaar zijn we hier echt niet aan toe. Je kan dus maar beter je oren verzorgen. Draag gehoorbescherming op je werk en zet het volume van je mp3-speler liever niet op zijn hardst. Mocht de schade die je hebt opgelopen onomkeerbaar zijn, kan je je behelpen met gehoorapparaten of – bij heel ernstige gehoorbeschadiging – met cochleaire implantaten. Helaas is de klankkwaliteit van deze toestelletjes niet te vergelijken met je originele gehoor. Preventie is dus een absolute must.
Hoort u zelf nog goed?
Van Camp (lacht) Elke avond een goed glas wijn en alles werkt nog prima!