Minister van Onderwijs Frank Vandenbroucke is van plan grondige hervormingen door te voeren in het financieringssysteem voor het hoger onderwijs. Hans Plancke, voorzitter van de Vlaamse Vereniging van Studenten (VVS) en Dries Verbraeken, vice-voorzitter van onze studentenraad, geven tekst en uitleg bij de gevolgen die de studenten hiervan zullen ondervinden.
De Vlaamse Regering keurde op 14 juli de nota van minister Vandenbroucke over de financieringshervorming van het hoger onderwijs goed. Deze nota zet de krijtlijnen uit voor een decreet dat voor de zomer goedgekeurd zou moeten worden. Dat een hervorming zich opdringt, daar is iedereen het over eens. Onder de vorige minister, Marleen Vanderpoorten, werden de middelen voor het hoger onderwijs namelijk bevroren. Of het voorgestelde model voldoet, daar bestaat al minder eensgezindheid over.
De voorliggende nota is al het derde voorstel dat de minister lanceert. De vorige nota (van december 2005) heeft hij moeten aanpassen na luid protest van de studenten en bepaalde instellingen, zoals de Universiteit Antwerpen, die met het geplande model veel geld zouden verliezen. De VVS, de koepel van alle studentenraden in Vlaanderen, organiseerde samen met de onderwijsbonden en de lokale studentenraden en -clubs betogingen in Brussel, Antwerpen en Gent om haar eisen kracht bij te zetten. Met respectievelijk 2000, 1000 en 10.000 aanwezigen kenden die een redelijk groot succes.
De grote struikelblokken voor de studentenvertegenwoordigers waren, naast het wegvallen van overheidsfinanciering voor de voortgezette opleidingen (de ManaMa’s en de BanaBa’s), het invoeren van outputfinanciering en onvoldoende aandacht voor het toegankelijker maken van het hoger onderwijs. Outputfinanciering betekent dat de instellingen niet meer gefinancierd zullen worden op basis van het aantal ingeschreven studenten (input), maar op basis van het aantal geslaagde studenten (output).
Op het punt van de outputfinanciering heeft de minister nu een toegeving gedaan. Volgens de nieuwe nota zullen universiteiten voor studenten in hun eerste jaar op basis van input gefinancierd worden, maar voor de volgende jaren blijft hij wel een outputmodel hanteren. In de nieuwe nota is echter ook een begrip geslopen dat in de voorgaande discussies nooit ter sprake was gekomen: het leerkrediet.
Het leerkrediet is een rugzak van 140 studiepunten die de student ontvangt. Wanneer hij of zij zich voor een richting inschrijft, verdwijnen er studiepunten uit de rugzak. Indien men op het einde van het jaar slaagt, krijgt men die studiepunten terug en zo verder. Als men echter niet slaagt, is men die studiepunten kwijt. Wanneer de rugzak leeg is, is de student niet langer financierbaar en kan er dubbel studiegeld gevraagd worden. Het leerkrediet geldt ook levenslang, dus vroegere misstappen zullen moeilijker rechtgezet kunnen worden op latere leeftijd.
Verder wordt er voorgesteld dat 45% van de basisfinanciering van de instellingen naar onderzoek zal gaan, wat redelijk veel is. De angst bestaat dat de onderwijsopdracht van de universiteiten hierdoor in de verdrukking kan komen. Vooral omdat de gehanteerde sleutel voor de verdeling van de onderzoeksmiddelen sterk output-gericht is en het academisch personeel er dus toe aanzet om zoveel mogelijk tijd aan onderzoek te besteden, waardoor er bijgevolg vanzelf minder tijd voor onderwijs overblijft.
De VVS verspreidt nu een petitie aan alle instellingen. Het doel is om 15 000 handtekeningen te verzamelen, zodat de studentenvertegenwoordigers een hoorzitting in het Vlaams Parlement kunnen afdwingen om hun eisen kenbaar te maken. Eind september stuurde de secretaris van onze studentenraad echter een mail naar VVS waarin hij verklaarde dat de studentenraad tevreden was met de laatste nota van de minister en niet meer zou deelnemen aan verdere acties. Dit terwijl de vertegenwoordigers van onze studentenraad op de Algemene Vergadering van de VVS op 12 oktober wel een platformtekst met uitgebreide kritiek op de nieuwe nota hebben goedgekeurd? Tijd voor een gesprek dus.
Ik ken voorbeelden van assistenten die heel veel tijd in studentenbegeleiding investeren, maar die zullen daar eigenlijk niet voor beloond worden.
Vanwaar jullie engagement als studentenvertegenwoordiger?
Hans Plancke Ik heb PSW gestudeerd in Gent en doe daar nu Rechten bij. Ik wou meedenken rond de manier waarop mijn opleiding is georganiseerd. Daarna begin je verder te denken, rond bredere thema’s. Zo ben ik in de studentenraad van de UGent terechtgekomen en daarna uiteindelijk bij VVS.
Dries Verbraeken Ik ben afgestudeerd in PSW en volg nu de ManaMa Internationale Betrekkingen en Diplomatie. Hoe ik binnengerold ben bij de studentenraad van Antwerpen? Vanaf mijn eerste jaar op kot heb ik mij altijd met het studentenleven bezig gehouden: je zit daar in en wil er iets van maken. Gaandeweg kom je tot het besef dat dat niet alleen via studentenclubs lukt. Vanuit dat engagement heb ik genoeg ervaring opgedaan om over te stappen naar studentenvertegenwoordiging.
Waarom gaat de VVS eigenlijk niet akkoord met het voorstel van de minister? Er wordt toch meer geld vrijgemaakt voor het hoger onderwijs?
Plancke Men komt uit een situatie waar de budgetten bevroren waren. Dat zorgde voor problemen, want als je financiering bevriest en het studentenaantal stijgt, dan krijg je de facto onderfinanciering. Op een bepaald moment werd dat zelfs acuut. Bovendien heb je enerzijds wel meer geld, maar je zit anderzijds ook met de besteding van dat geld. De minister wil met zijn voorstel heel duidelijk het gedrag van de instellingen beïnvloeden. En als je dat gedrag wil beïnvloeden dan doe je aan politiek en stel je prioriteiten. Wij zijn het niet altijd eens met de prioriteiten die hij al dan niet stelt. Ondanks de bijkomende middelen die worden vrijgemaakt, vinden wij ook dat er nog altijd te weinig geld naar hoger onderwijs gaat. En dat is niet zomaar een eis uit het ijle.
Kan je daar cijfers op plakken?
Plancke De cijfers ken ik niet uit het hoofd, maar de norm die bijvoorbeeld door Europa naar voren wordt geschoven is 2% van het BNP. Er zijn wel zeer duidelijke problemen. Je hebt nu een structurele onderfinanciering van de hogescholen. De nieuwe financieringsmethode zal echter uitgaan van de huidige deelbudgetten per onderwijstype, dus de professionele, academiserende en academische bachelors. De onderfinanciering van de hogescholen wordt deels wel gecompenseerd, maar gaat structureel eigenlijk van hetzelfde bedrag uit. Er moet dus bijkomend geld komen voor de hogescholen.
Een tweede probleem is dat de minister onvoldoende rekening houdt met kansengroepen. Wij pleiten bijvoorbeeld voor een aantal studentenkenmerken in de financiering, zoals het studentenkenmerk 'allochtoon'. Omdat die studenten objectief vastgesteld veel moeilijker doorstromen, willen wij dat daar structureel rekening mee wordt gehouden. Het aanmoedigingsfonds, een projectmatig fonds dat projecten steunt voor specifieke doelgroepen, is heel klein geworden.
Zijn de grote struikelblokken niet langer de financiering van de ManaMa’s, de outputfinanciering en het leerkrediet?
Plancke Kijk, men moet ook realistisch zijn. In het input/outputverhaal is duidelijk een compromis bereikt. Daar zal men moeilijk nog van kunnen afwijken. Wij kiezen er voor om ons nu te concentreren op andere zaken. Dus zeggen wij: als je outputfinanciering wil in de hogere jaren, hou dan rekening met de doelgroepen die moeilijker doorstromen, ook in de hogere jaren.
Een tweede strijdpunt blijft het leerkrediet. Voor de meeste studenten is dat op zich echter geen probleem. Wij vinden ook dat je studenten moet leren hun verantwoordelijkheid te nemen. Maar waarom op die manier? Doe dat toch op een andere manier, bijvoorbeeld door het nemen van studievoortgangmaatregelen! Sinds het flexibiliseringsdecreet kan een instelling aan een gebuisde student maatregelen opleggen, zoals verplichte aanwezigheid in de les. Zo kan je specifiek op één student inzoomen: dit zijn jouw problemen op het vlak van studievoortgang, dit zijn de maatregelen die we jou opleggen. Als men dan toch leerkrediet wil, dan zijn wij voor 180 studiepunten, enkel in het eerste jaar. Mits de student zich één keer heroriënteert. Dan is er nog een heel belangrijk strijdpunt: de verhouding tussen onderwijs en onderzoek. Wij zijn van mening dat, als je in de basisfinanciering zo’n sterk gedreven onderzoeksfinanciering invoert, de aandacht van de proffen te veel naar onderzoek zal gaan.
Verbraeken En daarbij: hoe ga je academisch personeel beoordelen? Ik ken voorbeelden van assistenten die heel veel tijd in studentenbegeleiding stoppen, maar die worden daar eigenlijk niet voor beloond. Is het rechtvaardig om een assistent of een prof minder hoog op een ranking te zetten, enkel omdat hij of zij minder onderzoeksoutput haalt? Volgens mij zit daar toch een hiaat.
Is het waar dat de studentenraad niet meer wil meedoen met de petitiecampagne van VVS?
Verbraeken Ik zou dat toch graag willen nuanceren. De studentenraad heeft de plannen, zoals ze nu voorliggen, doorgenomen, maar het is pas op de volgende vergadering dat wij daar een standpunt over zullen innemen. We moeten er echter rekening mee houden dat Antwerpen bij het vorige voorstel acht miljoen euro zou verliezen. Met de huidige nota krijgen we anderhalf miljoen euro extra: dat is dus wel een vooruitgang.
Waar wij vooral op staan is het punt van de ManaMa’s. Er zijn volgens mij twee mogelijkheden: ofwel moet de Master hoger gewaardeerd worden en dan wordt de ManaMa echt een specialisatie, ofwel behoud je de grote output van Masters en dan maakt de ManaMa het verschil. Als de financiering hiervan wegvalt, wil dat zeggen dat een bepaalde specialisatie enkel nog toegankelijk is voor de happy few. En daar hebben wij een probleem mee.
Plancke Ik wil toch even reageren. Jullie studentenraad zegt dat het voorstel voor hen in orde is. Maar blijkbaar is het zelfs nog niet besproken binnen de studentenraad en wordt er al extern gecommuniceerd dat je niet meedoet. Wie heeft dan de bevoegdheid om dat te communiceren?
Verbraeken Normaal gezien gebeurt de communicatie door ons voltallig. Het enige concrete standpunt dat we nu hebben is dus in verband met de ManaMa. Mijn aanvoelen is wel dat de studentenraad verder principieel geen graten ziet in de voorlopige onderwijsplannen van de minister.
Plancke Ik vind het vreemd dat je zegt dat je principieel akkoord gaat, want mij lijkt het eerder dat je pragmatisch akkoord gaat. Ik snap dat je het belangrijk vind dat je instelling een goede financiering heeft, maar er zijn daarnaast nog altijd speerpunten, zoals de verhouding onderwijs/onderzoek, de doelgroepenfinanciering, het leerkrediet en ga zo maar door. En dan komt het vreemd over als er vanuit jullie studentenraad gemaild wordt dat jullie voorlopig niet meer aan acties meedoen, terwijl dat zelfs nog niet besproken is op de studentenraad.
Verbraeken Is dat een standpunt van dit jaar?
Plancke Ja, we hebben heel recent een mail van jullie secretaris gekregen.
Verbraeken Wel, volgens ons is er principieel niks mis met die financiering, daar blijf ik bij. We hebben daarentegen ook begrip voor de punten die jullie aanhalen, zoals het in rekening brengen van studentenkenmerken. Het is gewoon zo dat elke keer dat er naar de minister wordt gegaan, de inzet van de onderhandelingen verhoogt. En we moeten ook zien waar onze breekpunten juist liggen. Wij zijn daar misschien pragmatischer in, maar de andere onderwijsinstellingen doen ook geen slechte zaak.
Zullen we zeggen dat de secretaris iets te voorbarig was?
Verbraeken Ik kan alleen zeggen dat onze formele stellingname op de volgende vergadering van de studentenraad zal gebeuren. Daar zal naar de studenten toe ook over gecommuniceerd worden.
Plancke Ik ben wel blij dat jullie je op onze algemene vergadering van 12 oktober in onze prioriteiten konden vinden. Trouwens, de prioriteiten die nu naar voren werden geschoven zijn unaniem goedgekeurd door alle studentenvertegenwoordigers.
U ziet geen tegenstelling tussen de platformtekst van 12 oktober en wat daarvoor gecommuniceerd is?
Verbraeken Nee, ik zie het probleem niet echt . Ik denk enkel dat de secretaris voor Antwerpen een aantal specifieke punten heeft willen aangeven. En ik blijf erbij, principieel en ook pragmatisch gaan wij niet in tegen wat VVS zegt: wij stellen enkel dat bij elke onderhandeling de inzet verhoogt. Want onderhandelingen gebeuren nog altijd op basis van vertrouwen en een consequent "njet" om nog meer te bereiken kan naar de toekomst toe contraproductief werken.
Zien jullie de punten uit de platformtekst dan als aandachtspunten en niet als breekpunten?
Plancke Dat zijn toch heel fundamentele punten?
Verbraeken Het is nog altijd zo dat je ergens een keuze moet maken. Wat er nu op tafel ligt hadden wij ook graag nog ietwat anders gezien, maar het ligt er nu. Over het leerkrediet, bijvoorbeeld: ook de studentenraad van Antwerpen is principieel niet tegen de 180 studiepunten die VVS voorstelt. Bij 180 studiepunten vang je gewoon een nog grotere restgroep dan bij 140, zo simpel is het. Het belangrijkste dat wij als principe onthouden is dat er zoiets bestaat als rechten en plichten. Ik denk dat Hans ons daarin zal bijtreden. Dat er bij 180 studiepunten meer mensen nog een redmiddel krijgen, daar zijn wij absoluut niet tegen.
Gaat de VVS nog acties ondernemen?
Plancke Waar we nu mee bezig zijn is een lobbyronde. We hebben ook onze petitie: met 15 000 handtekeningen kunnen we een hoorzitting in de commissie van het Vlaams Parlement afdwingen.
Waar kunnen we die petitie vinden?
Plancke Die is doorgegeven aan de studentenraden, maar ik denk dat de mail van Antwerpen daar concreet over ging; dat daar niet meer aan werd meegedaan, als ik het mij goed herinner. We doen nu een aantal handtekeningendagen in Gent en Brussel, andere steden kunnen nog volgen. Ergens midden november willen we toch 15 000 handtekeningen opgehaald hebben, want zo’n hoorzitting geeft media-aandacht en men moet tijdens die zitting ook naar ons luisteren.
Hoe staat de studentenraad daartegenover?
Verbraeken Dat is een agendapunt voor onze volgende vergadering.
En uw persoonlijke standpunt?
Verbraeken Ik heb geen probleem met een hoorzitting. Als je kijkt naar de doelstellingen van VVS, vind ik persoonlijk dat je daar als student niet tegen kan zijn. Mijn standpunt is gewoon dat je moet weten hoe hoog de inzet is en wanneer de onderhandelingen vastzitten, maar volgens mij bestaat er nog altijd een respectabele marge.
Meer info over de financieringsnota: www.vvs.ac/axie