In het artikel ‘Pluralisme in actie’ stelden we ons de vraag of onze universiteit zich daadwerkelijk actief pluralistisch mag noemen als er slechts twee levensbeschouwingen gerepresenteerd worden. We vroegen rector Alain Verschoren naar zijn visie op het actief pluralisme en hoe de universiteit dit zou moeten invullen.
De UA heeft er indertijd voor gekozen, en terecht meen ik, om zich te profileren als actief pluralistische universiteit, met nadruk op ‘actief’, i.e. niet opterend voor het passieve, grijze pluralisme elders, waar de diversiteit aan levensbeschouwingen louter geaccepteerd en getolereerd wordt, maar niet als een meerwaarde ervaren wordt. Antwerpen wil een kleurrijke universiteit zijn, waar de diversiteit aan levensbeschouwingen net een meerwaarde kan betekenen. In plaats van verschillen dood te zwijgen willen we ze juist accentueren en als een verrijking beschouwen. Zelf heb ik herhaaldelijk ervaren dat individuen in vakjes worden geduwd omdat men gewoon niet met elkaar praat of kennis neemt van elkaars levensgezindte. De interactieve confrontatie van ideeën kan hierbij enorm verrijkend zijn.
Is dit een taak van de universiteit? Niet als de universiteit zich louter opstelt als een trainingscentrum van wereldvreemde specialisten. Maar zeker wel indien we onze studenten écht willen voorbereiden voor hun rol in een steeds multiculturelere maatschappij. En er is nog heel wat werk te verzetten. Laatst hoorde ik nog iemand de geschiedenis indelen in het joodse tijdperk, gevolgd door het christendom en daarna het islamtijdperk, alsof de hieraan gekoppelde levensbeschouwingen, waar het vrijzinnig humanisme dan nog als opvolger van de voorgaande beschouwd werd, sequentieel ontstaan en uitdoven.
Binnen de UA pleit ik voor een nog meer geïntegreerde visie hierrond, liefst met gemeenschappelijke activiteiten voor alle studenten, onder meer bij de aanvang van het academiejaar. Dit jaar was er al de mogelijkheid om aan de twee georganiseerde activiteiten deel te nemen. Vorig jaar moest ik nog halverwege de viering in de kathedraal wegspurten om ook een stukje van de vrijzinnige activiteiten mee te pikken. Dit jaar kon ik rustig van de kathedraal naar de Aula Rector Dhanis gaan en mee genieten van de met humor verpakte prikkelende ideeën en uitdagingen van Nigel Williams.
Moeten alle levensbeschouwingen vertegenwoordigd worden? Ja, natuurlijk, in de zin dat geen enkele levensbeschouwing a priori uitgesloten mag worden. Als er anderzijds geen vraag vanwege, bijvoorbeeld, onze islamitische of joodse studenten komt om binnen de UA een aanspreekpunt te voorzien, dan lijkt het me niet zinvol om dit op te dringen. Mogelijk volstaat onze Stille ruimte. De verschillende levensbeschouwingen zelf laten betalen? Dit leidt wellicht tot een verarming, omdat sommige levensbeschouwingen mogelijk niet in zo’n project willen investeren, en andere misschien juist net omgekeerd.
Alleszins ben ik voorstander van een gezamenlijke levensbeschouwelijke dienst. Vergeten we ook niet dat de scheiding katholiek-vrijzinnig ook weer niet zo extreem is (en overigens absurd, alsof elke niet-katholieke student vrijzinnig zou zijn en omgekeerd!). Het gaat hier echt niet om een of/of maar eerder om een en/en. Heel wat studenten verrijken zich door aan activiteiten van beider aard deel te nemen. Bovendien organiseert de pastorale dienst voor de aanvang van het academiejaar verschillende activiteiten die niet ‘gekleurd’ zijn. Ik besef, en dat is een beetje een erfenis van het verleden, dat een en ander niet perfect is, maar niets doen, niets organiseren is nog veel erger. Het feit dat onze studenten, en dwars in het bijzonder, aan het ‘probleem’ (‘pluralisme in actie’) aandacht besteden, bewijst dat er over levensbeschouwing, de rol ervan binnen de UA en de concrete implementatie van ons pluralisme nagedacht wordt, met pro’s en contra’s. En dat alleen al maakt ons pluralisme ‘actief’. Als er geen reactie en geen discussie was, dan zouden we inderdaad met een lege doos bezig zijn. Zonder pralines, zoals in Gent. Of maar met één soort pralines, zoals in Leuven en Brussel.
Als studenten (of andere partners binnen de UA) ideeën hebben om een en ander te versterken, te verbeteren of te verrijken: contacteer het Centrum Pieter Gillis of kom maar langs.
Alain Verschoren
Rector Universiteit Antwerpen