Studenten die Geschiedenis studeren hebben één ding met elkaar gemeen: ze trotseren stoffige archieven uit liefde voor de studie van vergeten historische gebeurtenissen en structuren. Verder lopen de interesses uiteen. Sommige studenten kiezen de politieke geschiedenis van de Koude Oorlog, terwijl anderen zich liever verdiepen in de Bourgondische hofcultuur van de vijftiende eeuw. Maar wat met studenten die een meer globale historische interesse hebben? Het departement Geschiedenis van Universiteit Antwerpen zal vanaf volgend jaar ook deze studenten op hun wenken bedienen. Dat zal gebeuren door een hervorming van het curriculum. dwars zocht uit hoe de vork precies in de steel zit.
“De hervorming zoals ze er nu voor ligt, zal vooral gevolgen hebben voor de nieuwe studenten geschiedenis,” legt Anaïs Walraven uit. Zij is Stuver voor het departement Geschiedenis en zat mee rond de tafel bij het uittekenen van de hervorming. Het is de bedoeling dat er vanaf volgend jaar een nieuwe specialisatie bijkomt binnen het departement Geschiedenis. “Concreet gaat het om een nieuwe vakkencluster die Islamic Worlds zal gaan heten,” aldus Anaïs. Dit zorgt voor enkele veranderingen in het bachelorprogramma voor de nieuwe studenten. Geschiedenis van de oudheid bijvoorbeeld – vroeger een vak in het eerste jaar van de opleiding – zal nu elke 2 jaar gedoceerd en afgewisseld worden met een nieuw verplicht vak, namelijk Introduction to the History of Islam. Ook zullen de studenten twee nieuwe keuzevakken kunnen opnemen, die eventueel kunnen worden ingevuld door andere departementen die lessen aanbieden over gebieden met een islamitische cultuur.
eurocentrisme doorbreken
Maar de hervorming van het departement zal verder gaan dan dat. “Het is de bedoeling dat er ook een nieuwe pijler aan de huidige kruisstructuur wordt toegevoegd,” vertelt Anaïs. Vanaf het derde jaar kiezen studenten Geschiedenis voor een periode en een specialisatie. Naast politieke, socio-economische of culturele geschiedenis van de middeleeuwen, nieuwe of nieuwste tijd, kunnen studenten nu ook kiezen voor de pijler Islamic Worlds. Bovendien is het de bedoeling dat studenten de mogelijkheid krijgen een bachelor- en masterscriptie te schrijven binnen de nieuwe cluster. “De hervorming zal volledig zijn voor nieuwe studenten Geschiedenis, maar studenten die nu aan hun tweede of derde jaar zullen beginnen, krijgen ook al de mogelijkheid om een vak van de nieuwe cluster op te nemen,” aldus Anaïs.
Om al deze veranderingen mogelijk te maken, heeft het departement Geschiedenis twee nieuwe professoren aangeworven. Het gaat om prof. dr. Isa Blumi en prof. dr. Malika Dekkiche. dwars sprak met deze laatste. Zij studeerde af in Luik en geeft, behalve in Antwerpen, ook les in Gent. Haar specialisatie is de middeleeuwse geschiedenis van het Midden-Oosten en haar onderzoek gaat over diplomatieke contacten van islamitische rijken in de middeleeuwen en de vroegmoderne periode. “Volgend jaar zal ik de bachelorscriptie en de masterproef begeleiden, samen met professor Blumi. Het thema zal 'mobiliteit en uitwisseling' zijn. Dit is een zeer breed thema waar veel bronmateriaal over te vinden is. Bovendien zullen studenten de keuze krijgen om deze uitwisseling met een Europese of een islamitische bril te bekijken. Ik zal ook andere vakken doceren zoals Introduction to the History of Islam en Islamic Worlds 600-1600 in de bachelor. Bovendien zal ik, net zoals dit jaar, in samenwerking met professor Stabel het mastervak Black Death in Europe and the Middle East begeleiden,” vertelt professor Dekkiche.
globaal denken
Al deze vernieuwingen roepen toch wel enkele vragen op. Waarom is de Islamic Worlds-cluster een meerwaarde voor de richting Geschiedenis? Anaïs legt me uit dat het departement Geschiedenis van Universiteit Antwerpen zo de kans krijgt zich te profileren. “Europese historici worden zeer eurocentrisch opgeleid. Verschillende vakken in de opleiding wijzen nu al op dat probleem, maar met de nieuwe cluster wil het departement daar ook echt iets aan doen. Verder mogen we niet vergeten dat er steeds meer studenten van allochtone afkomst zijn, met vaak een islamitische achtergrond. Ook deze groep warm maken voor een opleiding Geschiedenis is een goed idee. Het aantrekken van gerenommeerde historici als Malika Dekkiche en Isa Blumi zorgt bovendien voor nieuw bloed in het departement en dat is nooit slecht,” weet Anaïs. “De trend bij alle grote Amerikaanse universiteiten – en nu ook meer en meer bij Europese – is 'to think globally'. Meer en meer niet-westerse clusters worden aangeboden aan geschiedenisstudenten. De keuze voor een cluster Islamic Worlds is perfect, gezien de zichbaarheid van de islamitische cultuur als globaal fenomeen vandaag. Universiteit Antwerpen is de eerste universiteit in België die dit soort clusters aanbiedt,” voegt professor Dekkiche hieraan toe.
Toch is het niet vanzelfsprekend om vakken over islamitische culturen aan Antwerpse studenten aan te bieden. Daarom organiseerden de studentenvertegenwoordigers van het departement Geschiedenis en enkele medestudenten hierover onlangs een algemene vergadering voor alle studenten en professoren Geschiedenis. Daaruit bleek dat een van de grote angsten van studenten de taalbarrière is. “Arabisch leren is natuurlijk niet gemakkelijk,” zegt Anaïs, “maar er is in Amerika een grote tendens van het vertalen van Arabische bronnen op gang gekomen. Er is dus geen tekort aan bronmateriaal dat vertaald is.” Professor Dekkiche vertelt ook dat het op termijn de bedoeling is dat studenten taalklassen Arabisch en zelfs Perzisch kunnen volgen. Daarvoor zal waarschijnlijk een samenwerking met Linguapolis worden uitgebouwd. Ook contacten leggen met andere universiteiten om ook tijdens Erasmusverblijven en summerschools dit soort taalklassen te kunnen aanbieden is belangrijk. “Maar voor de bachelorscriptie is het werken met vertalingen voldoende. Bachelorscripties in de cluster Islamic Worlds zijn dus niet anders dan andere bachelorscripties,” benadrukt ze. Voor een doctoraatstudie over Islamic Worlds is die talenkennis echter wel vereist.
een ontmoeting van culturen
Anaïs heeft van enkele studenten echter ook islamofobe reacties gekregen. “Daarvan ben ik eigenlijk een beetje geschrokken. Er was bijvoorbeeld iemand die zei dat het ongehoord was dat een 'minderwaardige' religie in de kijker werd gezet. Maar de vakkencluster gaat niet over religie alleen. Het gaat over een kennisuitwisseling tussen culturen, die al eeuwen bestaat.” Ook professor Dekkiche vertelt over enkele misverstanden wanneer ik haar vraag naar reacties van professoren en studenten. “Het woord 'Islam' in de naam van de cluster verwijst veel meer naar de cultuur dan naar de religie. In de vakken zal het dan ook niet over moslimgemeenschappen in de strikte zin van het woord gaan, maar over gemeenschappen die te maken hadden met islamitisch gezag. Daaronder vallen dus ook joodse en oosters-christelijke gemeenschappen. Bovendien zal er ook gefocust worden op de contacten met Europa, China en India, die altijd relaties onderhielden met de islamitische wereld.”
Over het algemeen zijn de reacties echter positief. “Vernieuwing is niet altijd slecht, maar je moet ook niet vernieuwen om te vernieuwen. Bij sommige ideeën hadden wij als studentenraad dan ook enkele bedenkingen, maar in samenspraak met professoren en assistenten zijn we tot een compromis kunnen komen waar beide partijen vertrouwen in hebben. Dit programma kan echt een meerwaarde zijn,” besluit Anaïs. Professor Dekkiche verwacht alvast een groot succes: “Ik hoop dat de studenten het potentieel zullen zien van deze nieuwe cluster voor hun persoonlijke en professionele ontwikkeling en dus op zijn minst voor een aantal van de nieuwe vakken zullen kiezen." Studenten Geschiedenis zijn immers gemakkelijk tevreden: lang vervlogen tijden zijn voor hen genoeg. En de tijd? Die vervliegt in Christian Worlds even snel als in Islamic Worlds.