Stel je voor, de laatste dag voor het nieuwe academiejaar word je bij de rector geroepen waar je te horen krijgt dat jouw jaar niet meer doorgaat. Dat overkwam de enige drie studenten eerste graad bio-ingenieur dit jaar. Op onze zoektocht naar een mogelijke verklaring botsten we op Alain Verschoren, die kennelijk in dit dossier veel in de pap te brokken heeft. Een gesprek met de voorzitter van onze Raad van Bestuur over de raad, TBW en het tafelmodel.
Wat is die Raad van Bestuur eigenlijk?
Alain Verschoren Het beleid binnen de Universiteit Antwerpen wordt door verschillende organen bepaald. Eigenlijk is de Raad van Bestuur (RvB) het opperste orgaan, met daarnaast het Bestuurscollege, dat voor de dagelijkse werking instaat. De algemene leiding ligt bij de RvB die eigenlijk de grote krijtlijnen moet uittekenen. De detailinvulling en verdere uitwerking gebeurt in het bestuurscollege. In de RvB passeren de algemene academische aangelegenheden, de begroting, aanstellingen van professoren, de beleidsplannen, enzovoort.
Wat doet de voorzitter binnen die raad, alleen modereren?
Verschoren In eerste instantie moet je de vergaderingen leiden, natuurlijk. Een goede verstandhouding met de andere collega's in de raad, de rector onder andere, is echter ook essentieel. Je werkt met de hele universiteit dus moet je overleg plegen zodat iedereen een beetje dezelfde richting uit gaat. Dat betekent niet dat de raadsleden enkel ja of nee kunnen knikken – integendeel zelfs. Wat ik probeer is om in deze raad een dynamiek te creëren, ondermeer door ze geen voorgekauwde documenten voor te schotelen. Ik denk bijvoorbeeld aan het dossier "verzelfstandiging van het UZA". Dat werd niet als een fait accompli gepresenteerd, te nemen of te laten, maar via voorlopige teksten. Daarop konden de leden reageren en die amendementen hebben dan geleid tot definitieve beslissingen. Intussen is er ook een overleggroep opgericht door enkele collega's binnen de raad, die in de toekomst allerhande voorstellen voor het optimaliseren van onze instelling zal voorleggen. Zeker geen passief orgaan, dus!
TBW
Op dit moment is er op de UA nogal wat te doen rond de bio-ingenieurs. Waarom duikt uw naam binnen dat dossier regelmatig op?
Verschoren De rector en ik hebben elkaar indertijd beconcurreerd als kandidaat-rector, maar iedereen zal intussen al wel gemerkt hebben dat we respect hebben voor mekaar en dat we goed samenwerken. Hij heeft me bij een aantal moeilijke dossiers in het verleden al gevraagd om te kijken wat ik daarmee kon doen. Hij neemt de eindbeslissing, ik bereid voor door de nodige gesprekken te organiseren. Toegepaste Biologische Wetenschappen is zo een dossier waar een aantal zaken opgelost en opgevolgd moesten worden, bijvoorbeeld de continuering van de huidige opleiding en het opstellen van het curriculum. De RvB heeft aan de rector de opdracht gegeven om al het mogelijke te doen om een en ander in goede banen te leiden. Dat wil zeggen de overgangsperiode vlot laten verlopen, de nieuwe bachelor uitbouwen ...
Hoe is de huidige situatie begonnen?
Verschoren Enkele jaren geleden waren we nog 3 kleine instellingen: RUCA, UIA en UFSIA. Op die schaal kon het niet meer verder in Antwerpen: je had absurde toestanden als twee concurrerende TEW faculteiten. Na heel wat onderhandelingen zijn we gekomen tot een mooie beslissing: de fusie. Vanuit het ministerie werd daaraan extra onderwijsbevoegdheid gekoppeld. We hebben een paar cadeautjes gekregen – allez we hebben iets gekregen, laat ik het zo zeggen. Vroeger hadden wij bijvoorbeeld geen bovenbouw voor wijsbegeerte en geschiedenis, die kregen we nu wel. We mochten ook TBW inrichten, maar één van randvoorwaarden was wel dat we dat samen met een andere instelling deden. Na heel wat politiek overleg werd dat de VUB. In de onderlinge gesprekken groeide het idee om van de drie deelopleidingen bij de bio-ingenieurs, er in onderlinge samenwerking één in Antwerpen en twee aan de VUB in te richten. Antwerpen had vroeger ook TBW, toen 2 kandidatuursjaren en 3 graadsjaren. Met BaMa is dat allemaal veranderd, de bachelor duurt nu drie jaar en de master twee: een essentieel verschil. We hoopten ook dat de studentenaantallen merkelijk zouden stijgen indien Antwerpen de volledige studie zou aanbieden, maar dat was niet het geval.
Hebt u enig idee hoe dat komt?
Verschoren Vroeger konden studenten uit Antwerpen achteraf kiezen tussen Leuven, Gent of Brussel. Nu werken we nogal nauw samen met Brussel, onze programma's sluiten perfect aan op mekaar. Studenten zouden dus de indruk kunnen krijgen dat ze alleen naar Brussel kunnen. In augustus hadden we nog maar drie inschrijvingen voor het eerste graadsjaar. Als we alle graadsjaren wilden inrichten dan waren we verplicht om een aantal deeltijdse en tenminste drie voltijdse aanwervingen te doen. Stel dat je dat doet met het oog op een vijfjarige opleiding en de studentenaantallen blijken te laag te zijn, dan zit je met een probleem. Ook als we de master zouden afschaffen, dan blijven we verplicht die collega's in dienst te houden.
Die zieltogende steden à la Leuven moet je eens bezoeken in de zomer. Je kan er om het even welke straat oversteken met je ogen dicht.
Kwamen er dan geen signalen van de studenten of de opleiding dat er weinig gegadigden zouden zijn voor de ingenieursjaren?
Verschoren Jawel, maar de opleiding zelf vroeg om binnen een paar jaar eens te evalueren, misschien zou het dan beter zijn. Dat maakte de beslissing net zo moeilijk, na drie jaar hadden we zeker het engagement van die 3 voltijdsen. We hebben uiteindelijk beslist dat we voorlopig die master niet inrichten.
Hypothekeren we zo niet de mogelijkheid om de master ooit zelf in te richten?
Verschoren Welnee, nu doen we dat niet maar de onderwijsbevoegdheid blijven we houden. Die master is nu in een ijskast terecht gekomen waarvan de deur om licht te sparen dicht is, maar die deur kan terug opengezet worden. Als men in de toekomst door een marktstudie weet dat de studentenaantallen stijgen of als er meer vraag naar TBW is dan kan die master terug bekeken worden. Op dit moment kunnen de studenten die in één van de graadsjaren zitten gewoon afstuderen.
Hoe pakt u het probleem dan nu aan?
Verschoren Wat we nu gaan doen is die bachelor verbreden, op twee manieren. Een ervan is eens bekijken of er naast de drie bestaande opleidingen, misschien nog andere aan bod kunnen komen. Binnen TBW heb je een zestal opleidingen, meer zelfs. We bekijken ook een verbreding van de samenwerking. Ik reken erop dat we met Gent, Leuven en Brussel kunnen samenwerken en dat er via gastprofessoren en uitwisselingen een inbreng gaat zijn van hun kant. Als die universiteiten weten dat de studenten, na drie jaar in Antwerpen, kunnen doorstromen naar een van hen dan gaan ze uiteraard niet de professoren sturen die ze kwijt willen. Ze zullen personeel sturen dat hier kan werven, dat reclame maakt voor de instelling en kwaliteit toont.
Eigenlijk vindt u het bijna een geluk?
Verschoren Ja ik denk het wel, de studenten krijgen enerzijds gastprofessoren uit verschillende omgevingen die met hun expertise een inbreng kunnen geven en anderzijds ook fulltime mensen die echt een praktijkachtergrond hebben en mee onderzoek op poten kunnen zetten. Het is niet omdat we alleen een bachelor inrichten dat er geen onderzoek moet gebeuren, zelfs in een bachelor moet dat nadrukkelijk aanwezig zijn.
Zijn daarvoor laboratoria voorzien?
Verschoren De opleiding kan sowieso starten, maar de faciliteiten zijn nog niet optimaal. Je kan geen opleiding inrichten als je niet de nodige laboratoria hebt, maar zeker in het begin zijn er allerlei oplossingen omdat je niet alles tegelijkertijd kan plaatsen. Zo zou voor bepaalde items eventueel overwogen kunnen worden om gebruik te maken van de laboratoria van de VUB – bijvoorbeeld voor practica in Antwerpen gedoceerd door een Brusselse collega. Pendelen is niet ideaal natuurlijk, maar je komt eens met andere studenten in contact en dat kan een heel verrijkende ervaring zijn. Natuurlijk ga je niet voor een uurtje heen en weer, je gaat dan echt een hele middag of een ganse dag in Brussel werken.
Antwerpse kwaliteit
Zal het imago van de UA niet lijden onder het feit dat TBW inrichten niet lukte?
Verschoren "Het lukt niet" mag zeker de conclusie niet zijn. Antwerpen moet zich nog meer profileren als een kwaliteitsuniversiteit, de slogan zou bijna moeten zijn: als je iets doet, doe het dan ineens goed. Bij de TBW merken we in dit stadium dat de kwaliteit die we afleveren niet diegene is die we voor ogen hadden. We concentreren ons nu op die bachelor, die moet echt prima zijn en dan kijken we wat daarna gebeurt. Voor ons imago kan men ons toch bezwaarlijk verwijten dat we goede studenten en goede kwaliteit willen afleveren? Als we onze mond vol hebben van studentvriendelijkheid dan is dit nu eens het bewijs daarvan. Zelfs als er weinig studenten zijn, geven we ze toch de garantie dat ze op een kwalitatief hoogwaardige manier kunnen afstuderen. Studentvriendelijker kan het niet zijn.
Anderzijds is het voor de studenten in kwestie niet bepaald leuk om de vrijdag voor je begint bij de rector te moeten komen.
Verschoren Nee, ik houd niet van die laattijdigheid van beslissingen, maar we zaten echt in een crisissituatie. We hebben de studenten de situatie uitgelegd op een open manier en samen met hen gekeken naar mogelijke oplossingen. Een mogelijkheid was dat zij naar een andere instelling gingen, Leuven bijvoorbeeld. Wij waren uiteraard ook bereid om dat te organiseren, van studentenkamers tot de programma's. De studenten wilden dat niet en na het afwegen van de financiële implicaties hebben we dan in gezamenlijk overleg die vrijdagmiddag besloten toch te starten.
Waarom wilden de studenten per se in Antwerpen blijven?
Verschoren Ik weet het niet. (snel) Jawel, ik weet het wel: ik denk omdat dat wij een prima universiteit zijn. Ik heb hier vroeger zelf gestudeerd, en ik heb hier altijd een sfeer ervaren die ik elders niet vond. De UA heeft iets speciaals: kleinschalig, maar niet te klein. Men beweert dat Antwerpen geen studentenstad is, maar dat is niet waar. Als men zegt dat het studentenleven alleen maar het glas heffen is (en nog eens heffen tot men er bij neervalt), nee dan niet. Hier heb je uitgaansmogelijkheden bij de vleet, ook als je wat cultuur wil opdoen. Antwerpen is een studentenstad, maar heeft nog veel meer te bieden. Die zieltogende steden à la Leuven moet je eens bezoeken in de zomer. Je kan er, nogal negatief gesteld, om het even welke straat oversteken met je ogen dicht. En wat in Gent te vinden is vind je in Antwerpen ook.
Wat gebeurt er als een van de drie studenten in het eerste graadsjaar buist?
Verschoren (Ironisch) Och het zijn schitterende studenten die buizen niet. Nee, daar heb ik nog geen oplossing voor. Ik hoop natuurlijk dat het niet gebeurt, maar laat die studenten zich geen illusies maken: die gaan op een even grondige manier examen moeten afleggen. Ze moeten niet denken dat ze niet kunnen buizen, bij deze zijn ze verwittigd! Had de UA deze situatie kunnen voorkomen? Nee, vroeger is met de toenmalige kennis van zaken met goede moed beslist om te beginnen. Met de randvoorwaarden die ik ken ben ik er sterk van overtuigd dat we een goede beslissing genomen hebben. In elk geval is deze beslissing duidelijk, we weten waar we naartoe willen. Ik hou niet van dat 'prutsbijsturen', hier een beetje aan bijsturen en dan daar wat. Ik gebruik daar vaak het tafelmodel voor: als een tafel een beetje schommelt begin dan niet met één van die poten af te schuren. Neem gewoon het blad en zet er nieuwe poten onder. Dat is wat bij de bio-ingenieurs ook gebeurt, voorlopig geen master dus.