Een spermatozoïde die de wand van een eicel doorbreekt, het is en blijft een gebeurtenis die een leven grondig verandert. Steeds meer studenten settelen zich tijdens hun studie en stichten een eigen gezin. Met een bolle buik door de blok geraken is echter geen evidentie, om nog maar te zwijgen over de periode na die negen maanden. Alain Verschoren profileert zichzelf als ‘vrouwvriendelijke’ rector, maar maakt de universiteit de combinatie studie en zorg werkelijk haalbaar, of is studeren in Antwerpen voor jonge mama’s een zware bevalling?
“Met zo’n dikke buik heb je meteen het nakijken in de aula”, lacht Els (26), studente Farmacie en al acht maanden in blijde verwachting. “Gelukkig brengen de meeste professoren wel begrip op voor mijn situatie. Vooral de vrouwelijke dan”, voegt ze er met een knipoog aan toe. De studente koos voor een zelfstandige aanpak en stippelde eigenhandig haar studieprogramma uit. “Het is een beetje schipperen van de ene docent naar de andere, maar achteraf gezien ben ik niet op onverwachte problemen gestuit. Het was me niet echt duidelijk waar ik terecht kon met mijn situatie, dus besloot ik maar om zelf een haalbaar schema op te stellen, dat gelukkig werd goedgekeurd.”
De UA als moederkloek
Als je zwanger bent, kan je er inderdaad voor kiezen om het heft in eigen handen te nemen. Niemand anders dan jijzelf weet beter welk studieverloop naadloos kan aansluiten op jouw nieuwe leven. Maar omdat een toekomstige mama intussen ook moet denken aan een originele naam voor haar spruit en een kleurtje voor de babykamer, kan ze bij de zorg voor haar studie rekenen op hulp van de universiteit. Bij de dienst voor Studieadvies en Studentenbegeleiding staat een team van begeleiders paraat om discreet uit te zoeken welke oplossingen er zijn om je zwangerschap/ouderschap en studie op elkaar af te stemmen. Een apart statuut bestaat niet; er is dus geen algemene regeling. Alles gebeurt op jouw vraag en op jouw maat, net zoals de UA ook andere studenten met een bijzondere persoonlijke situatie opvangt.
Toch blijven enkele hindernissen onvermijdelijk. Ook Els kon er niet aan ontsnappen: “Een laboratorium is voor zwangere studentes verboden terrein, zodat ik moest overleggen met de professor om mijn practica te verplaatsen. Niet zo aangenaam als je bedenkt dat ik daardoor heel wat studiepunten opnieuw moet inhalen. Gelukkig was dat zowat het enige struikelblok dat ik ben tegengekomen.”
Welkom baby, vaarwel studie?
Negen maanden duren best lang als je bedenkt dat het studietraject van een toekomstige mama wel eens flink kan botsen met het verloop van de zwangerschap. Zo is bevallen in de examenperiode niet meteen een mooi vooruitzicht. In plaats van de prof uit te nodigen aan je kraambed, kan je beroep doen op een ombudspersoon die mee een nieuw examenrooster opstelt. Ook deeltijds studeren is een optie. En omdat een postnatale depressie niet bepaald bevorderlijk is voor je resultaten, staan er psychologen klaar om te helpen. Voor problemen met het spaarpotje, wend je je best tot de Sociale Dienst.
Klus geklaard, diploma binnen handbereik? Niet voor iedereen. Sommige studentes zien het niet zitten om dagelijks pampers en papfles te combineren met een studie. Ans Geerts beviel in oktober op haar negentiende van een zoontje en besloot daardoor haar studie Sociologie stop te zetten. “Een kindje doet je nadenken over alles. Mij deed het me beseffen dat ik Elías meer kan geven door meteen te gaan werken. En daar heb ik geen spijt van gekregen. Het is een cliché, maar kinderen kosten geld. Mijn studie zou nog enkele jaren geduurd hebben en het is juist die periode waarin het zo cruciaal is om je baby de beste zorgen te bieden. Zo’n keuze is voor iedereen anders, maar dat ze niet gemakkelijk is, staat vast.”
SOS kinderopvang
Een probleem waar je als studerende moeder vaak mee kampt, is kinderopvang. De UA voorziet een noodopvang in het UZA. “Maar veel heb je daar niet aan!” zegt Els. “In ‘De Speelvogel’ krijgt personeel immers voorrang. Ze zeiden me zelfs dat de opvang enkel gebruikt mag worden door studenten in echte noodgevallen, bijvoorbeeld als je even naar de dokter moet. Daar kan je als studerende moeder niet veel mee aanvangen. Bovendien is de opvang niet handig als je studeert op de Stadscampus.”
Een schril contrast met de Katholieke Hogeschool Mechelen, waar studenten hun bengeltjes kunnen toevertrouwen aan een gloednieuwe kinderopvang op de campus zelf. Ook de Universiteit Gent heeft op dit vlak een flinke voorsprong. Ze beschikt al jaren over twee door Kind en Gezin erkende kindercrèches waar studenten voorrang krijgen, samen goed voor honderdveertien opvangplaatsen. Daarnaast zijn er ook twee minicrèches die samenwerken met een private partner. Binnenkort zullen nog eens vijfendertig ukjes terecht kunnen bij onthaalouders en bovendien is er een nieuwe gesubsidieerde crèche op komst. De K.U. Leuven laat zich ook niet onopgemerkt als het gaat om een stevig vangnet voor studerende moeders: ze zorgde voor twee universitaire kinderdagverblijven. De opvang staat open voor iedereen, maar het nageslacht van studenten en personeel krijgt voorrang. Laten goede voorbeelden zich navolgen?
De natte droom van Europa
De UA lijkt kinderopvang niet als prioritair agendapunt aan te stippen. Nochtans werd het belang van kinderopvangdiensten aan onderwijsinstellingen in 2007 uitdrukkelijk benadrukt door het Europees Parlement. Het pleit voor een betere bescherming van jongeren met gezinsverantwoordelijkheden en wil de kloof tussen studie en zorg dichten. Lidstaten krijgen de opdracht om opleidingen soepeler te organiseren. Een groter aanbod van afstandsonderwijs en meer mogelijkheden om deeltijds te studeren zijn aangewezen. Ook het inschrijvingsgeld moet, volgens het Europees Parlement, aangepast worden aan de financiële situatie van jonge ouders.
Nog op het verlanglijstje van het Europees Parlement: een nationaal certificatiesysteem, dat nagaat welke mogelijkheden de verschillende onderwijsinstellingen bieden om studie en gezin met elkaar te verzoenen. De blik over de haag werpen, de Europese lidstaten weten wat hun te doen staat. Of die uitwisseling van praktijken ook zál gebeuren, is een ander paar mouwen. Wij geven de UA hieronder alvast inspiratie.
De Nederlander is ons weer voor
Onze noorderburen slaan de raad van het Europees Parlement alvast niet in de wind. Nederland richtte de stichting Steunpunt Studerende Moeders op. Dit expertisecentrum verspreidt een heleboel nuttige informatie via het internet. Toch klinkt in Nederland nog steeds de roep naar betere onderwijskansen voor studentenouders. De stichting zette daarom een grootse campagne op poten om de Nederlandse politici in het gareel te krijgen. Slogans als “Kinderen zijn de toekomst, als hun moeders er ook een krijgen” richten een klare boodschap naar de verantwoordelijken in het onderwijslandschap.
De Universiteit Amsterdam en de Hogeschool Rotterdam drukken een opvallende stempel op het beleid: beide organiseren maandelijks bijeenkomsten voor zwangere studenten en studenten met kinderen. Bevallen ex-studente Ans betreurt dat zo’n initiatieven niet in België plaatsvinden. “Ervaringen en informatie delen lijkt me een ideale manier om een juist beeld te scheppen van je toekomst als studerende moeder. Als ik naar zo’n workshop had kunnen gaan om andere verhalen te horen en te ontdekken dat de combinatie studie en moederschap realistischer is dan ik dacht, dan was ik misschien blijven studeren. Als je iemand ontmoet die daarin slaagt, geeft dat je de motivatie om hetzelfde te doen.”
De informatieverstrekking en kinderopvang kan met andere woorden nog beter aan de UA. Voor het overige lijkt de universiteit voldoende tegemoet te komen aan de noden dankzij individueel aangepaste behandelingen. Een optimale zorg voor haar studentenkroost is bijna in zicht. Wij zijn alvast in blijde verwachting.