De oplettende student zal het alvast gemerkt hebben: sinds twee maanden wordt er gewerkt aan de Leien. De auto’s rijden op soms verwarrende wijze om, tramsporen worden verlegd en op de Frankrijklei ligt er een grote put en komen bijna vijfhonderd jaar oude bakstenen aan de oppervlakte. De clichématige Antwerpenaar vloekt luid vanuit zijn auto en vraagt zich af waar al die werken nu weer voor nodig zijn. Omdat wij van dwars ook allemaal clichématige Antwerpse studenten zijn, gingen we op onderzoek.
Noorderlijn. Zo heet het project dat hier langzaam maar zeker vorm krijgt. Het is een combinatie van een tramverlenging, een parkeergarage, auto- en tramtunnels en een nieuw plein dat Antwerpen een nieuw gezicht moet geven. Tramsporen zijn de stalen draden die alle delen van Noorderlijn aan elkaar rijgen. Vanaf de Rijnkaai en de Rooseveltplaats rijden binnenkort trams via de Italiëlei en de Londenstraat naar het nieuwe Havenhuis. Een andere bundel rijdt langs de Noorderlaan via Kinepolis Antwerpen helemaal naar de Havanasite op de Luchtbal aan de grens met Ekeren. Daar komt een grote park-and-ride waar automobilisten uit de Polders en de Voorkempen makkelijk hun auto kunnen achterlaten en de tram naar het centrum of het Sportpaleis kunnen nemen. Door de tramverlengingen zullen er ook minder bussen het stadscentrum binnenrijden.
driedimensionele vernieuwing
Het pronkstuk van Noorderlijn is ongetwijfeld het Operaplein, dat ondergronds en bovengronds een nieuw stadshart wordt. Voor het Operagebouw, dat nu enigszins verborgen ligt achter het autoriool dat Frankrijklei heet, komt een groot plein dat zich tussen de Rooseveltplaats en de De Keyserlei uitstrekt. De voetgangersas tussen de ‘Middenstatie’ en de Meir wordt doorgetrokken, zodat de benenwagens niet meer tergend lang aan de verkeerslichten moeten wachten. Ook de Rooseveltplaats wordt heraangelegd met meer ruimte voor voetgangers en fietsers en minder buskaaien.
De auto’s verdwijnen in een nieuwe tunnel die de drukke kruispunten van de De Keyserlei en de Rooseveltplaats zal vermijden. Ook komt er een ondergrondse parking onder het plein ter vervanging van de bovengrondse parkeerplaatsen. Niet enkel de auto krijgt ondergronds plaats; er komt ook een tramtunnel van de Turnhoutsebaan via Astrid en Opera naar de Zuiderleien, waarbij tram 8 (zie dwars 94) doorgetrokken zal worden naar het Schoonselhof. Later zal ook tram 10 ondergronds verdwijnen, als de helling aan het spookstation Foorplein in gebruik wordt genomen.
De Italiëlei wordt bovengronds heraangelegd op dezelfde manier als de zuidelijke Leien. Er komt een trambedding in het midden, tweemaal twee rijstroken en ventwegen met parkeerplaatsen. Voetgangers en fietsers zullen minder rijstroken moeten oversteken, waardoor de barrière tussen de studentenbuurt en ‘den 2060’ vermindert. De aansluitingen met de Paardenmarkt en de Waaslandtunnel worden versmald en er komen brede voet- en fietspaden.
Ook het Eilandje wordt ontsloten. Tram 7 zal worden doorgetrokken naar het Havenhuis. De werken voor de heraanleg van de Rijnkaai zijn nu al gestart, zodat volgend jaar de tram al tot aan de Bataviastraat kan rijden. Voordat de tram over de Londen- en Amsterdamstraat kan, moet eerst de Londenbrug vervangen worden door een breder exemplaar. Tijdens de werken komt er een tijdelijke voetgangersbrug. De historische Mexicobruggen worden gerestaureerd, waarbij een brug is voorzien voor autoverkeer en een voor de trams.
De nieuwe tramlijn 1 (een nummer dat, paradoxaal voor een tramstad als Antwerpen, de laatste 50 jaar voor een buslijn gold) zal ook langs Park Spoor Noord passeren. Terwijl de auto’s over het versmalde Hardenvoortviaduct blijven rijden, passeert de tram gelijkvloers het nieuwe ziekenhuis van ZNA en zal via de oostkant van het viaduct uitkomen op de Noorderlaanbrug, waar al tramsporen liggen. Op de Noorderlaan zal de tram aan de bebouwde oostkant van de Luchtbal rijden tot aan de park-and-ride Havana. Daar zal een nieuw park en mogelijk ook een scholencampus en een IKEA-winkel komen.
poorten, bruggen en bastions
Noorderlijn kijkt niet alleen naar de toekomst, ook het verleden van de stad komt naar de oppervlakte. Op de Frankrijklei en de Rooseveltplaats graaft men de restanten van de zestiende-eeuwse stadsomwalling op. Het Huidevettersbastion kwam al naar boven op de plek van het nieuwe stuk tramtunnel, maar het belangrijkste archeologisch restant wordt pas later opgegraven. Onder het drukke kruispunt van de Leien en de Rooseveltplaats ligt namelijk de Kipdorppoort, tot de negentiende eeuw de belangrijkste stadspoort van Antwerpen. De funderingen van deze poort en de brug over de walgracht zijn nog altijd aanwezig en zullen worden geïntegreerd in een verdiept archeologisch park.
De werken zullen het kloppende hart van Antwerpen een nieuw uitzicht geven, met meer plek voor voetgangers, fietsers en openbaar vervoer. Een gefaseerde uitvoering zorgt ervoor dat de hinder beperkt blijft en voornamelijk het autoverkeer treft. Vanaf midden 2017 kunnen auto’s niet meer tussen de Rooseveltplaats en de De Keyserlei doorrijden. De grootste impact van de werken op het openbaar vervoer is de sluiting van het station Opera tussen september 2016 en 2018, waarbij reizigers van de stations Astrid, Diamant of Meir gebruik moeten maken.
Plannen en meer informatie over de werken, kan je terugvinden op www.noorderlijn.be. In de Theaterbuilding aan het begin van de Italiëlei is er een infocentrum waar je terecht kan met vragen en opmerkingen.