Songs on the Mahabharata

Voor de nieuwe productie van theater De Spiegel deed artistiek leider Karel van Ransbeeck een beroep op muzikant en componist Stefan Wellens en acteur en auteur Jo Jochems. Vanuit het niets maakten zij deze theater/muziekvoorstelling en bewerkten zij de Mahabharata tot een combinatie van vlijmscherpe rock en suggestieve spoken word. dwars woonde een repetitie bij en sprak met de makers.

De titel van jullie stuk zal niet direct bij iedereen een lamp doen branden. Waarom kozen jullie voor deze oeroude tekst met een onuitspreekbare naam?

Stefan Wellens Ik ben altijd al gefascineerd geweest door de Mahabharata. Ik leerde het verhaal als zesjarig kind kennen via de verfilming van Peter Brook (‘The Mahabharata’ uit 1989, nvdr.), sindsdien heb ik er altijd al eens iets mee willen doen. Toen Karel me een tijd geleden vroeg of ik wilde meewerken aan een nieuwe voorstelling voor De Spiegel heb ik het weer uit de kast gehaald.

‘Songs on the Mahabharata’ combineert gesproken tekstfragmenten met vlijmscherpe rockmuziek. Waarom precies dit muziekgenre?

Karel van Ransbeeck Een enorme tekst als de Mahabharata is niet in één verhaallijn te vatten, je moet er steeds kleine stukjes uithalen en die herwerken. Met rocksongs is dat hetzelfde. Het zijn steeds kleine verhaaltjes die één groot geheel vormen. Daarom willen we ook benadrukken dat het hier wel degelijk om ‘songs’ gaat. Bovendien hebben de rockmuzikanten van vandaag een soort goddelijke status. Ze worden op een voetstuk geplaatst, maar kunnen ook heel diep vallen. Deze wisselwerking tussen de goddelijke diepgang en het concreet menselijke zit ook in de Mahabharata.

Goed, maar horen we behalve snoeiharde gitaren ook niet af en toe een zangerige sitar en worden we als toeschouwer toch meegevoerd naar het dromerige India?

Wellens Nee, absoluut niet. Deze voorstelling heeft absoluut niets Indisch, dat is ook nooit onze bedoeling geweest. Wat wij willen brengen is een Westerse interpretatie van dit epos, die zo dicht mogelijk bij ons zelf staat. We willen de voorstelling vooral eerlijk houden en niet proberen te begrijpen wat te ver van onze leefwereld staat. Er zitten bijvoorbeeld ook helemaal geen Indische elementen in de muziek die je te horen krijgt. Het komt allemaal vanuit onszelf.

Leren relativeren

De Mahabharata telt achttien boeken en is zeven keer zo lang als de Homerische epen. Hoe is het mogelijk om zoiets gigantisch in één uurtje samen te vatten?

Jo Jochems Wij gingen in de tekst vooral op zoek naar de menselijke momenten waarmee we onszelf konden identificeren. Dit waren vooral de momenten van twijfel, waarin de held beseft dat het allemaal niet meer zal lukken vandaag. Dat er eerst ergens anders een oorlog zal moeten worden uitgevochten, voor hij aan iets nieuws kan beginnen. Het is met name deze innerlijke strijd van de mens die ons bezighield. Daar hebben wij onze voorstelling op gebaseerd.

In jullie informatiefolder staat nadrukkelijk vermeld dat deze voorstelling geen ‘West meets East’ maar eerder een ‘West reads East’ beoogt. Is er iets dat wij van de Oosterse cultuur kunnen leren?

van Ransbeeck Nog meer dan in het Westen baseert men zich in het Oosten op het zogenaamde spiraalvormig denken. De mens denkt in cirkels die elkaar opvolgen. In het Westen is er hierbij echter sprake van een voortdurende neerwaartse beweging. Wanneer ons Westerlingen iets tegenzit, beschouwen we dat als een nadeel. In Oosterse culturen begrijpt men echter dat er eerst iets moet worden afgebroken, voordat er iets nieuws kan worden gebouwd. Ieder mens moet zijn eigen oorlog vechten, dat is iets waar je niet aan ontkomt. Bovendien moet men in het Westen leren te relativeren en zich niet langer te focussen op één punt. De Mahabharata doet dit perfect. Er bestaan geen goede of slechte personages. Deze veelzijdigheid gaat in tegen het detaillistische en rechtlijnige denken van de Westerling.

Paraplu's en fleecedekentjes

In jullie voorstelling staat er echter maar één acteur op het podium, weliswaar begeleid door een visueel manipulator. Valt deze enorme veelzijdigheid het beste samen te vatten in één enkele persoon?

Jochems Eigenlijk zijn de personages in de Mahabharata ook geen echte personages. Ze wisselen elkaar voortdurend af en komen daardoor nooit volledig tot ontwikkeling. Het is vooral de innerlijke strijd van deze zogenaamde ‘frontman’ die wij wilden veruitwendigen. Dit is dan ook wat je te zien krijgt, de innerlijke strijd van één man. We hebben er ook bewust voor gekozen geen verteller in te voeren, het is de bedoeling dat het publiek zelf een verhaal construeert aan de hand van wat het ziet en hoort.

Een dergelijk multidisciplinair project is eigen aan de producties van De Spiegel?

van Ransbeeck Absoluut. Muziek, tekst en beelden zijn altijd onderdeel van onze producties. In tegenstelling tot andere gezelschappen hebben we echter wel steeds een ander publiek voor ogen. Deze voorstelling is toevallig bedoeld voor volwassene en jongeren, maar we maakten ook al producties voor hele jonge kinderen. Muziek blijft echter altijd een centrale rol spelen.

Tot slot: Jullie stuk gaat in november in première en alle voorstellingen zijn ’s avonds gepland. Was het niet veel verstandiger om te kiezen voor een verwarmde, waterdichte en comfortabele theaterzaal?

Wellens Wij willen onze toeschouwers confronteren met de imperfectie, zoals die ook in onze voorstelling getoond wordt. Een rockheld als Bono lijkt perfect, maar hij zal op een dag misschien beseffen dat hij eerst een paar andere nummers zal moeten spelen. Deze imperfectie willen wij de mensen tonen. Dat was akoestisch gezien zeker niet de meest praktische keuze, maar het past perfect bij het karakter van het stuk.

van Ransbeeck Bovendien zijn er mensen die dagelijks in zulke omstandigheden moeten overleven en je ziet, het is niet onmogelijk, het staat alleen iets verder van wat wij in het Westen gewend zijn. De loods is trouwens ook echt een deel van de voorstelling, dit is ons decor. We gaan geen zwarte doeken ophangen om de dingen mooier te maken dan ze zijn. Voor de voorstellingen hebben we bovendien paraplu's en fleecedekentjes voorzien. Verder is het allemaal nieuw, ook voor ons, dat houdt het spannend.