Mark Eyskens

Wat vindt u van de nieuwe procedure die rector Oosterlinck aan de KULeuven wil invoeren waarbij de rector na vier jaar door een dertigkoppige raad herbevestigd kan worden voor een tweede termijn van dezelfde duur?

Mark Eyskens Persoonlijk vind ik de bestaande procedure beter. Een vierjarige termijn leidt tot Amerikaanse toestanden, waarbij een pas verkozene al aan zijn herverkiezing moet beginnen denken. Maar in de praktijk komt de nieuwe regeling er waarschijnlijk op neer dat een rector voor 8 jaar verkozen wordt – in de veronderstelling dat de herbevestiging een formaliteit is. En dat vind ik dan weer te lang. Vijf jaar – zoals nu – is beter. Om voldoende legitimiteit hebben, moet de rector verkozen worden door de gehele universitaire gemeenschap, in al haar componenten. Men kan zich de vraag stellen of een kiescollege van 1500 niet te groot is, maar dat is een andere kwestie. De Somer, Timmermans (de twee vorige rectoren, nvdr.) en nu Oosterlinck hadden een grote democratische legitimatie. Dat dreigt te verwateren met de nieuwe procedure.

Er wordt voortaan ook een profiel opgesteld waaraan de nieuwe rector moet voldoen.

Dat heeft als voordeel dat kwasten, hansworsten, tafelspringers en demagogen geen kans hebben om rector te worden. In het verleden gebeurde het wel eens dat een kandidaat populaire maar compleet irrationele standpunten innam. Het is een illusie te denken dat populistische kandidaten geen kans maken bij rectorverkiezingen. Vele academici zijn misschien wel verstandig, maar daarom nog niet wijs. Door op voorhand een profiel op te stellen vermijdt men dat een of andere Jean-Marie Dedecker rector zou worden van de KULeuven.

Zelfuitsluiting

Hoe schat u de politieke gevolgen in van het zgn. ‘Blok-arrest’ waarin het Gentse hof van beroep het Vlaams Blok veroordeelde voor racisme?

Eyskens De uitspraak was in ieder geval beter na de verkiezingen gevallen. Nu komt de sereniteit van de verkiezingen in het gedrang. Het valt te vrezen dat het Vlaams Blok nog verder groeit, met alle nefaste gevolgen voor Vlaanderen vandien. Het Vlaams Blok is anti-Vlaams. Stel u voor dat we in 2006 in Antwerpen een burgemeester van het Vlaams Blok krijgen. De volgende dag koppen grote buitenlandse kranten ‘Antwerp turns fascist’, en dat is het begin van het einde. Elke overwinning voor het Blok is een nederlaag voor Vlaanderen. Als men de Olympische Spelen in 2016 naar ons land wil halen, zal een grote vooruitgang van het Blok een schaduw werpen over onze kandidatuur. En dan heb ik het nog niet over de inhoud van hun programma. Hun staatkundige opvatting over Vlaanderen en België – een Vlaamse republiek – komt eeuwen te laat. Je kan Brussel immers nooit meenemen in een dergelijk avontuur. De Vlaamse strijd is uitgestreden. Het wordt tijd dat men inziet dat Brussel – de tweede diplomatieke hoofdstad ter wereld – veel belangrijker is dan België. Vlaanderen is trouwens de welvarendste regio ter wereld. Als het Blok dan uitroept ‘eigen volk eerst’, terwijl men het in eender welk ander land ter wereld slechter heeft dan bij ons, is dat toch wel erg egoïstisch.

U volgt het hof in haar uitspraak dat het Blok racistisch is?

Eyskens Natuurlijk. In al haar uitspraken beschouwt het Blok allochtonen als inferieure wezens. Uit onderzoek van professor Foblets van de KULeuven bleek onlangs nog dat de criminaliteit bij allochtonen structureel – rekening houdend met de levensomstandigheden – niet hoger is dan bij autochtonen. Dat is een wetenschappelijk feit, dus het Blok verkoopt gebakken lucht. Trouwens, wat het zgn. ‘cordon sanitaire’ betreft, dat is een mythe die dringend doorprikt moet worden. Op wetgevend vlak bestaat dit cordon niet. Het Blok zetelt actief in onze parlementen. Eén parlementaire commissie wordt zelfs voorgezeten door een Blokker. Bovendien wordt de partij – voorlopig nog – gefinancierd uit overheidsdotaties. Een vreemdeling die op de Antwerpse Grote Markt een pintje drinkt, betaalt BTW en accijnzen die mede het Blok financieren, terwijl de partij de man liever in de Schelde zou dumpen. Paradoxaal, nietwaar? Het enige cordon dat bestaat is de uitsluiting van het Blok van deelname aan het bestuur op het niveau van de uitvoerende macht. Maar dat is louter zelfuitsluiting. Wie wil er nu besturen met een racistische partij? Leden van onze partij die hebben samengewerkt met het Blok in dat ‘comité tegen het migrantenstemrecht’ (Johan Weyts, nvdr.) staan er na het arrest met rode kaken bij. Ik vind dat CD&V niet tegen het gemeentelijk stemrecht voor migranten had mogen stemmen. We hadden ons moeten onthouden. Door tegen te stemmen kwamen we in dezelfde hoek als het Vlaams Blok terecht.

En waarom niet voor stemmen?

Eyskens (lacht) Omdat we in de oppositie zitten. We wilden het voorstel trouwens in één geheel met de zgn. ‘snel-Belgwet’ bekijken.

U kan Vlaams nationalisme dan wel achterhaald vinden, maar ondertussen heeft uw partij een kartel gesloten met N-VA.

Eyskens Het is te zeggen, we hebben een gemeenschappelijke platformtekst van twee pagina’s opgesteld omtrent een Vlaams eisenprogramma. Daarin staan zaken die ik perfect verdedigbaar vind, zoals bijvoorbeeld de defederalisering van de kinderbijslagen. De demografische toestand in de twee landsgedeelten is immers erg verschillend. In Vlaanderen worden minder kinderen geboren dan in Wallonië, en dus moet het hebben van kinderen bij ons aantrekkelijker gemaakt worden. Ook een aantal aspecten van de gezondheidszorg kan men beter op regionaal niveau regelen. De Walen – die zich daartegen verzetten – zeggen dat België dan uiteenvalt, maar dat is flauwekul. In Duitsland, met de Bundesländer, doen ze het ook zo en daar heeft niemand er problemen mee.

Wordt de Belgische solidariteit zo niet ondermijnd?

Eyskens Ik ben volledig tegen de splitsing van de sociale zekerheid, de pensioenen of de werkloosheidssteun. Een Waalse werkloze is evenzeer voorwerp van compassie als een Vlaamse. We hebben in Leuven een studie gedaan waaruit blijkt dat, bij een volledige splitsing van de sociale zekerheid, de Vlaamse armoede daalt van vijf naar vier procent en de Waalse stijgt van acht naar zestien procent. Dat is ethisch toch niet verantwoord? Het klopt dat er jaarlijks 250 miljard oude franken van Vlaanderen naar Wallonië stromen, maar men moet ook stilstaan bij de oorzaken. En dat zijn niet in eerste instantie misbruiken – die zijn er net zo goed in Vlaanderen – maar wel het feit dat het netto inkomen per hoofd in Wallonië 15 procent lager ligt. Aangezien sociale zekerheidsbijdragen proportioneel worden berekend op het inkomen, is het logisch dat er een financieringstekort ontstaat dat gecompenseerd moet worden met Vlaams geld. Bovendien is Wallonië is de grootste klant van Vlaanderen – groter dan Duitsland en Frankrijk – dus een groot deel van dat geld stroomt ook terug.

Ondertussen percipieert de kiezer CD&V en N-VA – dat voorstander is van een doorgedreven splitsing van de sociale zekerheid – wel als één politieke formatie.

Eyskens De kiezer is ook niet van gisteren. Zonder het kartel haalt N-VA de kiesdrempel niet. Geert Bourgeois is een verstandig man, en we zullen wel zien hoe het na de verkiezingen uitpakt. Misschien komen de mensen van N-VA gewoon bij ons terecht. nadrukkelijk Maar niet ten koste van ons programma. Met links of rechts heeft dat niets te maken. Wat heet immers nog links of rechts? Iemand die tegen roken is, is tegenwoordig links, en wie tegen drugs is, die is rechts. Vreemd toch?

Belangenconflict

Is het kiezersbedrog wanneer Verhofstadt lijsttrekker is op de Europese VLD-lijst terwijl hij niet van plan is om het mandaat op te nemen?

Eyskens Dat is wel erg polemisch geformuleerd, maar ik vind het inderdaad verkeerd. Het schaadt de geloofwaardigheid en de doorzichtigheid van de politiek. De mensen weten nauwelijks nog waarvoor ze gaan stemmen op 13 juni. De federale en de regionale verkiezingen zouden beter gewoon samenvallen, het is toch één pot nat.

Wat met Jean-Luc Dehaene, die het Europees lijsttrekkerschap voor CD&V combineert met bestuursfuncties bij Interbrew, Umicore, Telindus en Lotus Bakeries? Ruikt dat niet naar belangenvermenging?

Eyskens Dat ligt eraan welke functie hij na de verkiezingen zal bekleden. Het is bijvoorbeeld niet ondenkbaar dat hij voorzitter van het Europees parlement wordt. Men moet in ieder geval alles zo transparant mogelijk maken en een soort van deontologische commissie oprichten, die oordeelt over delicate situaties. Wanneer er dan een belangenconflict dreigt, dient het betrokken parlementslid vervangen te worden door iemand anders. Het zou erg dom zijn om mensen met een beroep in de privé-sector uit de politiek te weren, dat zou alleen maar tot een particratie leiden, met beroepspolitici die ja knikken uit angst hun job te verliezen.

Was de uitbreiding van de Europese Unie van 15 naar 25 lidstaten een juiste beslissing?

Eyskens Ik noem dat ‘de noodzaak van het onmogelijke’. Het is economisch zo goed als onmogelijk, maar politiek noodzakelijk. Die landen behoren tot de Europese beschaving en we kunnen hen niet in de kou laten staan. Bovendien konden we niet langer wachten, want de democratische partijen in die landen worden steeds vaker verslagen door neocommunisten – die dictatoriale trekjes hebben. Economisch is de uitbreiding natuurlijk problematisch: de levensstandaard in die landen bedraagt nauwelijks een kwart van de onze. Daarom werd overeengekomen dat de toetreding land per land economisch gefaseerd zal verlopen. Het vrij verkeer van personen komt er in de meeste landen bijvoorbeeld pas binnen twee jaar, en ieder land kan dit – in het nationaal belang – desgewenst nog vijf jaar uitstellen. Wanneer de nieuwe lidstaten er ondertussen in slagen hun toestand te verbeteren, zullen slechts enkelingen naar hier trekken. Indertijd met Spanje, Portugal en Griekenland was het niet anders. De financiering is wel nog een probleem. De Europese grondwet voorziet geen mogelijkheid om een Europese belasting in te voeren. Met een heffing van 2 eurocent op brandstof zou de volledige Unie gefinancierd kunnen worden. Nu moet de financiering in 25 nationale parlementen goedgekeurd worden, en dat wil ik nog wel eens zien.

De uitbreiding van de Europese Unie komt er in eerste instantie uit politieke overwegingen, maar is het Europees project niet stilaan aan het verwateren tot een vrijhandelsverdrag?

Eyskens Uw vrees is niet onterecht. In eerste instantie moeten de twaalf landen van de monetaire unie zo goed mogelijk samenwerken. De euro is immers nog geen definitieve verworvenheid. Als we er niet in slagen om de sociale zekerheid en de fiscaliteit van de twaalf landen voldoende te harmoniseren wordt de euro zelf bedreigd. De andere lidstaten moeten hun economieën zoveel mogelijk afstemmen op die van de monetaire unie, maar dat kan tientallen jaren duren. We krijgen dus een Europa met verschillende snelheden.

Verkeken op Irak

De Britten spreken zich volgend jaar in een referendum uit over de Europese grondwet. Wat als ze tegen stemmen?

Eyskens Wat nu in Groot-Brittannië gebeurt, is tamelijk machiavellistisch. Blair is in de grond een overtuigd Europeaan, maar Brown en Straw, de ministers van Financiën en Buitenlandse Zaken die klaar staan om zijn plaats in te nemen, hopen dat de bevolking de grondwet in dat referendum zal verwerpen. Dat is niet ondenkbaar, en dan valt alles in duigen. Zonder Engeland stelt de Europese Unie niets voor. Dan wordt het een soort grootwarenhuis.

Moet de Europese Unie ook een militaire unie worden?

Eyskens Natuurlijk. We besteden samen de helft van de Amerikanen aan defensie, maar onze militaire efficiëntie is maar vijf procent van de Amerikaanse.

Maar dat is toch compleet onhaalbaar? Britten, Spanjaarden, Nederlanders en Italianen steunden de oorlog in Irak en landen als Frankrijk, Duitsland en België waren er radicaal tegen.

Eyskens Inderdaad. Er is een ernstig gebrek aan samenhang. Europa is een economische reus, een politieke dwerg en een militaire worm. Engeland en Frankrijk zullen nooit bereid zijn om hun atoomwapens onder een gemeenschappelijke Europese koepel te brengen. Inzake klassieke bewapening moet een Europees leger op termijn wel mogelijk zijn.

Hebben de Verenigde Staten zich verkeken op Irak?

Eyskens Het is te vroeg om daar een definitief oordeel over te vellen. Het winnen van een oorlog is alleszins gemakkelijker gebleken dan het winnen van de vrede. Na de terroristische aanslagen in New York en Washington, zijn de Amerikanen in die oorlog getuimeld voor ze het zelf beseften.

De oorlog in Irak heeft nochtans op tafel gelegen in de Veiligheidsraad.

Eyskens Colin Powell heeft daar een mooi stukje toneel gespeeld met zijn toespraak over massavernietigingswapens. Het is te zeggen, men heeft in Irak één groot massavernietigingswapen gevonden en dat heet Saddam Hoessein. Die man heeft honderdduizenden mensenlevens op zijn geweten. De Amerikanen wilden een mandaat krijgen van de Veiligheidsraad, maar Frankrijk was tegen. Dat was een schandaal; ze hingen toen de grote pacifist uit, terwijl iedereen wist dat de Fransen op dat moment met Saddam Hoessein onderhandelden over oliecontracten en daarom wilden dat de man nog even aanbleef.

De Amerikanen hebben geen economische belangen in Irak?

Eyskens Jawel, maar minder dan wij. De Europese petroleumafhankelijkheidsgraad is tweemaal zo hoog als de Amerikaanse. Als ze in het Midden-Oosten de kraan dichtdraaien, liggen wij hier binnen de week met onze poten in de lucht.

Staat de oorlog in Irak eigenlijk niet los van de strijd tegen het terrorisme?

Eyskens Nee. De wanhoop en de radeloosheid die uitgaan van zelfmoordterroristen zijn het gevolg van reddeloosheid, en het is die reddeloosheid waartegen we moeten ageren. De Arabische beschaving overtrof vroeger de onze, maar in de 16de-17de eeuw is ze blijven hangen. De Arabieren hebben nooit een renaissance of verlichting gekend. Vergeet niet dat wij vroeger ook fundamentalisten waren: kruisvaarten, inquisities, brandstapels enz. Het heeft ons drie eeuwen gekost om daar overheen te raken, en zij moeten het nu zien op te lossen in ten hoogste dertig jaar. Het terrorisme is een groot netwerk van intellectuelen, en het enige wat je daartegen kan beginnen is in landen als Afganistan, Iran, Irak, Syrië, Palestina en Saudi-Arabië een soort verlichting teweeg proberen te brengen. Ze moeten antiklerikaal worden en ze moeten inzien dat de vrouw erg belangrijk is. Het is overigens pas tijdens het concilie van Trente, in de zestiende eeuw, dat wij besloten hebben dat vrouwen wellicht een ziel hadden. De Grand Middle East Strategy van Bush voorzag voor elk van die landen een aangepaste overgangsstrategie om er een democratisch regime te installeren. Theoretisch klinkt dat natuurlijk erg aantrekkelijk, als een computer game, maar in de praktijk blijkt het toch niet erg te lukken. Er is geen sprake van dat de Amerikanen zich binnen enkele maanden kunnen terugtrekken uit Irak. De Verenigde Naties zullen de situatie daar trouwens nooit overnemen. Landen als België hebben een grote muil, maar als puntje bij paaltje komt, willen we geen soldaten sturen met het risico dat ze in een plastic zak terugkomen.