Komt dat zien, komt dat zien…, de lokroep van het sensationele heeft zijn echo teruggevonden. Na het this-is-life-voyeurisme van Big Brother, is er nu ook het this-is-death-voyeurisme op de tentoonstelling Körperwelten in Anderlecht.
De media besprongen wellustig en niets ontziend de getoonde technische prestatie, om haar tot een morbide spektakel te verkrachten. De controverse die zij zo verwekte bij haar publiek, blijft zorgen voor een massale belangstelling. Voerde de pers echter wetenschappelijke nauwkeurigheid en objectiviteit niet als primaire kleuren in haar vaandel?
Dat je in Anderlecht plastinaten van hele en stukken mensenlichamen kan bezichtigen, is onderhand wel bekend. Maar wat nu juist een plastinaat is, verdwijnt al te vaak tussen de plooien van de polemiek. Het plastinatieproces bestaat uit vier fases. Om te beginnen, fixeert men het te behandelen lichaam(sdeel) met een traditioneel fixatiemiddel. Vervolgens ondergaat het drie aceton-baden bij een temperatuur van -25°C voor dehydratatie, gevolgd door nog een vierde bad bij kamertemperatuur voor ontvetting.
Dan volgt de centrale fase van het proces: het lichaam, doordrenkt met de vluchtige aceton, wordt in een polymere (chemische verbinding opgebouwd door toevoeging van gelijksoortige moleculen) oplossing geplaatst. In een vacuüm wordt de nu gasvormige aceton uit het lichaam verwijderd. Het zo ontstane volumeverlies wordt opgevuld door het polymeer (bv. silicone) dat gekozen wordt op basis van het behandelde lichaamsdeel. Tenslotte wordt het lichaam duurzaam gemaakt door middel van gas, licht of warmte, afhankelijk van het gebruikte polymeer.
De techniek van het plastineren laat toe om de anatomie van de mens op een uiterst visuele manier voor te stellen. Spiergebruik bij allerhande bewegingen, het bloedvatenstelsel, het verschil tussen een gezonde long en een met teer besmeurde rokerslong; het zijn enkele van de lichaamswerelden die voor de bezoeker geopend worden.
Wanneer sommigen deze tentoonstelling luidkeels degraderen tot een immoreel visueel kannibalisme, getuigt dit mijns inziens enkel van een beangstigende inconsequentie. Waarom hoor ik diezelfde bezwaren namelijk niet dagelijks, wanneer we in de media live geconfronteerd worden met dood en verderf van duizenden in al dan niet ‘humanitaire’ oorlogen?
De media zijn echter niet over de ganse lijn schuldig. Zij appelleren tenslotte aan een bepaalde tijdsgeest. De organisator van de tentoonstelling en tevens uitvinder van de plastinatietechniek, Prof. Gunther von Hagens, doet dit ook, hoe idealistisch en oprecht zijn intenties ook mogen wezen. Gadgets en misvormde foetussen leiden af van het opzet van de tentoonstelling: het fascinerende en complexe van het menselijk lichaam. Het zijn echter de bezoekers die zich maar wat graag massaal verdringen voor diezelfde misvormde foetussen.
Een groot deel van het publiek heeft duidelijk behoefte aan het sensationele om het onbekende te kunnen verwerken. Ook vele kritieken gaan daar op terug: het onvermogen van de mens om de confrontatie met zijn eigen naakte ‘ik’ aan te gaan. Ontdaan van zijn vel (een beeld van de tentoonstelling), lijkt de mens ook ontdaan van zijn zelfzekerheid. Het conserveren van het lichamelijke over de dood heen, schijnt echter voor velen ook een geruststelling omtrent hun eigen sterfelijkheid te impliceren. Het wetenschappelijke objectief ‘dit is de mens’ verplaatst zich daarmee naar het spirituele subjectief:‘wie is de mens?’
‘Körperwelten’, nog tot 24 februari van 9 tot 23 uur in de Kelders van Cureghem, Ropsy Chaudronstraat 24, Anderlecht. Volwassenen 11 euro, studenten 8 euro.