Vier weken sport en dan decennia betalen

Wat is uw standpunt over het organiseren van zo'n evenement?

Stefan Kesenne Ik zou eerst al willen zeggen dat het economisch effect van die sportevenementen zelfs voor de rijke landen meestal negatief is. Daar bedoel ik mee dat de kosten voor het land hoger zijn dan de opbrengsten. Het is misschien ook nog belangrijk om te weten wie de kosten betaalt en wie de opbrengsten opstrijkt.

Er zijn al heel veel studies gebeurd, door wat ik dan ernstige sporteconomen noem, die hebben aangetoond dat nog geen enkele Olympische Spelen sinds Montreal '76 een positief effect hebben gehad voor het organiserende land of de regio. Met één uitzondering: Los Angeles. Montreal '76 was financieel een complete mislukking. De inwoners van Montreal hebben tot 2006 een speciale belasting betaald om de kosten van de Spelen terug te betalen. Moskou '80 was ook een compleet fiasco. Dat was een communistisch land, dus de staat betaalde dat allemaal zonder dat iemand klaagde. In 1984 was er geen enkele kandidaat om de Spelen te organiseren, behalve Los Angeles. Niemand wilde zich nog verbranden aan die organisatie. Het IOC, het Internationaal Olympisch Comité, was natuurlijk bang dat L.A. het niet zou willen doen, want als de Spelen toen één keer niet georganiseerd zouden worden, zou het IOC failliet gaan. Op dit moment heeft het IOC wel serieuze reserves opgebouwd. Los Angeles heeft toen haar sterke onderhandelingspositie ten volle benut en dus bleven er weinig kosten voor de stad zelf over. Daardoor is L.A. erin geslaagd om die Spelen winstgevend af te sluiten.

De overheid blijft altijd met schulden achter

Sinds 1984 zijn er meer kandidaten voor de Olympische Spelen. Waaraan ligt dat?

Kesenne Tot nog toe is geen enkele stad, noch Athene noch Sydney, erin geslaagd om de kosten voor het land kleiner te houden dan de opbrengsten, hoe succesvol die Spelen ook waren. Daar is volgens mij maar één uitleg voor: politiek prestige. Puur economisch, ik kan je alle resultaten laten zien van die studies, zijn er geen positieve gevolgen.

Wat ook wel vaak gebeurt en verklaart waarom veel politici geneigd zijn om zich kandidaat te stellen, is dat men vooraf economische impactstudies maakt. Nu, die economische impactstudies, die zijn totaal nietszeggend. Eigenlijk moet men een kosten-batenanalyse maken. Dat is iets totaal anders. Een economische impactstudie doet niets anders dan gewoon de geldstromen registreren die op gang komen door de organisatie van die sportevenementen. Waar het op aankomt is uitmaken: wat is een kost? Welke stroom is een opbrengst? Dat doen die economische impactstudies niet, hè.

Je kan het met een heel eenvoudig voorbeeld illustreren. Als je een stadion bouwt van 10 miljoen euro, zorgt dat voor arbeid, belastingen, enzovoort. Die economische impactcijfers zien er heel mooi uit. Zoveel toegevoegde waarde, zoveel inkomen, zoveel belastingsopbrengsten, zoveel tewerkstelling, … terwijl we alleen maar kosten gemaakt hebben. Daar staat geen euro opbrengsten tegenover. De kosten-batenstudie toont 10 miljoen euro plus alle bijkomende kosten, opbrengsten zero. De belastingbetaler kan afdokken.

Puur economisch zijn er geen positieve gevolgen.

Toch wordt telkens gewezen op de positieve economische gevolgen.

Kesenne Alain Courtois, initiatiefnemer om de wereldbeker voetbal naar België en Nederland te halen, is kwaad op al die economen die zeggen dat zo’n sportevenement geen positief effect heeft. Hij komt altijd aanzetten met die mooie cijfers. Hij zwiert nu met een cijfer voor de opbrengsten van de wereldbeker voetbal in Duitsland in 2006. Meer dan één miljard, met daarbovenop belastingsopbrengsten. Dat is onderzoek van mijn Duitse collega, Holger Preuss. Hij maakt goede impactstudies, maar ik blijf erbij: die cijfers zeggen niks.

Een andere Duitse econoom heeft ernstige impactstudies en kosten-batenstudies gemaakt van de wereldbeker voetbal, onder andere over de wereldbekers van 1974 en 2006 in Duitsland. Hij wil kijken naar de langetermijneffecten die een wereldbeker met zich meebrengt. Wel, hij heeft bij die van 1974 geen enkel positief langetermijneffect op de economie kunnen terugvinden. En bij die van 2006 heeft hij ook nauwelijks een positief effect kunnen terugvinden.

Uiteraard zijn er veel opbrengsten, maar die worden vaak fout berekend. De uitgaven van de eigen supporters mag je niet als een baat rekenen, want je moet je afvragen: wat hadden die mensen gedaan als ze niet naar het voetbal waren gaan kijken? Dan waren ze hun geld ergens anders gaan uitgeven, naar de film gegaan of op restaurant. Dat zijn allemaal verdringingseffecten die men niet in rekening brengt.

Het Vogelnest in Peking staat na de Olympische Spelen te verloederen. Is het dan niet interessanter om meteen na het evenement alles af te breken?

Kesenne In Athene heeft men dat met heel veel installaties gedaan, omdat die niet winstgevend uitgebaat konden worden. Het verlies op lange termijn zou hoog oplopen. Zo zie je maar wat een geldverkwisting dat is. Fenomenale dingen oprichten en ze na enkele maanden weer afbreken. Men zegt dan wel eens dat ze nadien die stadions laten gebruiken door de sportclubs. In Zuid-Afrika is er geen enkele voetbalclub met gemiddeld meer dan 10.000 toeschouwers. Nu staan er stadions met 50.000 zitjes.

Hetzelfde geldt voor België en Nederland. Men spreekt over nieuwe stadions in België, voor de kandidatuur voor de wereldbeker in 2018. In België komen Anderlecht of Club Brugge in sommige wedstrijden misschien aan 40.000 toeschouwers. De meeste clubs geraken zelfs niet aan 30.000 toeschouwers. Neem nu hier in Antwerpen, men slaagt er niet eens in om Germinal Beerschot en Antwerp in hetzelfde stadion te laten spelen. Achteraf zit je daar met 8.000 toeschouwers in een stadion met 40.000 zitjes. Dat is allesbehalve gezellig en dat stoot de mensen ook af na verloop van tijd.

Beter naar onze rijke landen dan naar arme landen

Is het dan sowieso niet beter om naar rijke landen te gaan, waar die infrastructuur wel al aanwezig is, of hooguit een renovatie nodig heeft, om de kosten te drukken? Of is zoiets niet ethisch verantwoord?

Kesenne Als je er van uit gaat dat je arme landen niet op extra kosten mag jagen, is het beter om het niet te doen. Het is beter om het over te laten aan landen die zoiets gemakkelijk aankunnen, zonder dat de bevolking daar onder zal lijden. Het is wel zo dat het IOC en de FIFA (de wereldvoetbalbond, nvdr.) steeds meer eisen stellen aan die infrastructuur. Op die manier voldoet bijna geen enkel land meer aan de infrastructuurvereisten. Er zijn verschillende steden of landen kandidaat en welk gaat het dan krijgen? Dan spelen ze ook de landen tegen elkaar uit. Landen moeten met de beste, duurste en meest geavanceerde infrastructuur voor de dag zien te komen. Zo jagen ze die kosten steeds meer de hoogte in, maar de opbrengsten stijgen niet in verhouding. Daar vind ik dat zowel de FIFA als het IOC weinig ethisch omgaan met heel die problematiek.

Zowel de FIFA als het IOC gaan toch weinig ethisch om met heel die problematiek.

Heeft u ook een idee waarom armere landen, zoals Brazilië of Zuid-Afrika, de wereldbeker willen organiseren?

Kesenne Opnieuw hetzelfde antwoord: politiek prestige. Er mee willen uitpakken dat ze de Spelen of de wereldbeker kunnen organiseren. Waarschijnlijk kunnen ze dat ook, maar welke kosten staan daar tegenover? Waarschijnlijk wil men in dat land een zekere relance op gang brengen. Daar moet dan toch weer tegenover gesteld worden dat het voor die landen dubbel zo zwaar is om die kosten te betalen. In Zuid-Afrika zijn zo goed als acht of tien nieuwe stadions gebouwd, want ze hadden er geen die voldeden aan de FIFA-normen. Begin die kosten voor zo'n arm land maar eens te berekenen. In kosten-batenstudies raden economen aan om niet van de actuele financiële kosten te vertrekken, maar wel van de opportunity-kosten. Dat zijn de kosten die op een andere (efficiëntere) manier besteed zouden kunnen worden.

Als je ooit eens in Zuid-Afrika bent geweest en je hebt eens langs die townships gereden, dan zie je dat er zware armoede is. Die mensen wonen in krotten. Inzake sociale woningbouw zou je kunnen vragen of dat geld veel nuttiger kan besteed worden dan aan voetbalstadions. Ze hebben in Kaapstad een nieuw duur stadion gebouwd. Zal dit tegemoet komen aan de economie van dat land? In ieder geval niet aan de bevolking uit de townships. Want de FIFA heeft al bepaald dat de bevolking uit de townships geen graantje mag meepikken van Twenty Ten. De FIFA bestaat uit alleen maar vijfsterren-mensen. De kraampjes van de arme bevolking zien er wat sjofel uit, dat past natuurlijk niet in het beeld van de FIFA.

Voor de Spelen in Rio de Janeiro hebben ze een budget van 45 miljard euro vooropgesteld. Vindt u dat geloofwaardig?

Kesenne Dat is dan nog meer dan het budget van Peking, en dat was eerst heel zwaar onderschat. Men ging er eerst van uit dat die Spelen ongeveer twaalf miljard zouden kosten. Dat zijn er uiteindelijk veertig geworden. Als ze dan in Rio dat bedrag nu al vooropstellen, lijkt me dat niet onrealistisch. Maar men moet er wel rekening mee houden dat elke raming die tot nog toe gemaakt is van de Spelen, altijd zwaar overschreden is geweest. Als zij nu met zo'n megalomane projecten bezig zijn dat zij veertig miljard vooropstellen, dan voorspel ik dat het waarschijnlijk honderd miljard euro zal kosten.

Doe het niet voor het geld

Wat denkt u van het initiatief om de Spelen in 2028 in Nederland te organiseren?

Kesenne Ik ben daar ook bij betrokken geweest. Ze hebben mij daar eens voor uitgenodigd, op stuurgroepvergadering. Ze waren natuurlijk een beetje ontgoocheld, want ik heb mijn best gedaan om aan te tonen dat ze dat juist vooral niet moesten doen. Het zou Nederland meer kosten dan dat het zou opbrengen. Dat horen ze natuurlijk niet graag. Er wordt ook vaak geschermd met allerlei immateriële voordelen zoals feelgood-effecten van de bevolking, maar dat is allemaal nogal vaag. Je moet rekening houden met het consumentensurplus. Nu, als je dat berekent voor de wereldbeker voetbal, kan dat aanzienlijk zijn. Goed, ik ga misschien geen ticket kopen, maar ik kijk thuis vanuit mijn luie zetel naar het voetbal. Dat kost me bijna niks en voor de rest heb ik daar heel veel plezier aan. Maar dan is er ook het consumentendeficit van mijn vrouw. Ze is natuurlijk bijzonder kwaad als ik naar het voetbal wil kijken, omdat haar programma dan aan haar voorbijgaat. En zo zijn er waarschijnlijk wel meer vrouwen. (lacht) Als je dat dan in rekening brengt, heft dat mekaar weer op.

Dus u zou ieder land afraden om zo'n evenement te willen organiseren?

Kesenne Ik zou het België en Nederland niet afraden om de wereldbeker of de Spelen te organiseren. Ik vind het heel goed dat ze dat organiseren, hè. Iemand moet het doen, dan kan het beter naar onze rijke landen komen dan naar arme landen. Als we bereid zijn om de kosten daarvoor te betalen, wie ben ik dan? Maar maak de bevolking niets wijs en begin de overheid niet te verleiden tot subsidies met het argument dat het veel gaat opbrengen. Doe dat omdat het een positief effect gaat hebben op de bevolking en voor hun fierheid.