"Dewinter is Janssens' beste vriend"

Na een eerder uitstel van een halfuur komt De Wever, Vlaanderens populairste politicus, een kwartiertje te laat voor onze afspraak aan op het Antwerpse N-VA-kantoor op de Vlaamsekaai. Terwijl hij in de keukenkasten op zoek gaat naar alternatieve zoetstof voor bij de thee, foetert hij op de verkeerssituatie in en rondom de metropool. Zo sluipt met mobiliteit al voor het interview goed en wel begonnen is een van de belangrijkste campagnepunten van de komende maanden het gesprek binnen. Ook bij de fotosessie achteraf op de kaaien blijft De Wever zijn visie delen. Hij is het idee van een jachthaventje op ’t Zuid genegen, mits het betaalbaar is en de parkeercapaciteit behouden blijft. Een Sinjoor in wieleroutfit fietst tot bij de poserende De Wever om hem succes te wensen. De Wever bedankt hem. Op en top kandidaat-burgemeester. Hij staat ‘aan’. Ik vraag hem of hij in deze drukke tijden af en toe nostalgie heeft naar de onbezonnen studententijd.

Bart De Wever  Je gaat die tijd romantiseren, maar ik heb de knop redelijk snel moeten omdraaien, omdat ik – na een jaartje aan de Koninklijke Militaire School te hebben gewerkt – na mijn studies aan de slag ben gegaan als assistent aan de KU Leuven. Als academicus sta je dan aan de andere kant van de draad en neem je enige afstand van het studentenleven.

Wat je veel te laat beseft, is dat je tijdens je studententijd over een enorme vrijheid beschikt om je eigen leven in te richten – al is die vrijheid vandaag al aanzienlijk verminderd vergeleken met mijn studententijd. Zo word je nauwelijks aangesproken op wat je doet. Je mag standpunten uiten die wat extreem of intellectueel onhoudbaar zijn, zonder dat iemand je dat kwalijk neemt. Toen wij teksten schreven voor het studentenblad (De Wever was hoofdredacteur van Tegenstroom en Ons Leven, de tijdschriften van respectievelijk KVHV-Antwerpen en KVHV-Leuven, nvdr.) vonden wij onszelf erg slim, terwijl die teksten nu misschien gênant zijn. Hoewel, ik heb onlangs nog enkele nummers van Ons Leven bij de hand genomen en het viel toch nog mee.

Bent u eigenlijk gedoopt?

De Wever  Twee keer zelfs! Een keer in de Kring en een keer bij de club, het KVHV (Katholiek Vlaams Hoogstudenten Verbond, nvdr.). Die doop bij de Kring zou ik achteraf gezien niet opnieuw doen, want veel meer dan de spreekwoordelijke vetzakkerij hield dat niet in. Bij het KVHV hield men een doopcantus, wat veel speelser en amicaler was, meer egalitair ook, niet de vernedering van de traditionele studentenclub waarvan ik het nut niet inzie.

Intellectueel vs. politicus

Zou u anno 2012 opnieuw Geschiedenis gaan studeren?

De Wever  Dat is een goede vraag. Eigenlijk is dat counterfactual analysis, een wat-als-vraag, iets waar je goede televisieprogramma’s over kunt maken.

Achteraf zou je kunnen zeggen: je zit in de politiek, dus was Rechten misschien logischer. Anderzijds zit het parlement al vol juristen. Het goede aan Geschiedenis is dat het, in tegenstelling tot bijvoorbeeld Sociologie, niet zo breed gaat, maar wel zeer diep, waardoor je politieke dossiers af en toe anders benaderd. Daarom ook is mijn studie belangrijk voor mijn bestaan als columnist. Ik vind het dan ook jammer dat mijn generatiegenoten weinig investeren in echte reflectie, de tijd nemen om een mening te formuleren en daarover een boekje of essays te schrijven.

Spindoctor Noël Slangen zei onlangs in ‘De zevende dag’ nochtans dat uw rol van politicus niet verenigbaar is met die van intellectueel.

De Wever  Hij heeft gelijk. Met mijn columns wil ik het debat voeden, maar naarmate ik populairder word, reageren collega’s eerder op de auteur dan op de inhoud.

Ik kan mij voorstellen dat u het jammer vindt dat u zich intellectueel in moet houden?

De Wever  Maar dat is het nu net: ik doe dat niet. Mijn woordvoerder koopt zichzelf een taart de dag dat ik met mijn column stop. Ik maak inhoud en mijn woordvoerder vraagt zich als marketeer af hoe die inhoud in de markt te zetten. Over de columns denkt hij dat ik er niets mee te winnen heb. Maar ik heb nooit als marketeer geredeneerd en als je naar een van mijn geheimen zoekt – niet dat ik er veel heb – dan is het dat ik nooit naar de marketeers heb geluisterd en dat nooit zal doen.

Dat is dan meteen een groot verschil met uw grote tegenstander van de komende verkiezingen. Huidig burgemeester Patrick Janssens staat bekend als slimme reclameman.

De Wever  Dat is een verschil, maar let op: ik maak daar geen waardeoordeel over. Ik zal nooit zeggen dat ik een beter politicus ben omdat ik geen marketeer ben. Ik ga ook niet zeggen dat ik niet met de markt bezig ben, want dan ben ik plat aan het liegen. Het is net mijn overtuiging dat het wél nut heeft om essays en columns te schrijven, omdat een bepaald segment van de samenleving in Vlaanderen nooit in contact komt met conservatief gedachtegoed. Dat is dus mijn unique selling proposition.

Patrick Janssens komt inderdaad uit de reclamewereld en de citymarketing is zijn belangrijkste verwezenlijking. Hij heeft alle Antwerpenaren onder die stralende A gekregen en dat was ook nodig, want toen hij burgemeester werd, werkte er inderdaad niets meer in Antwerpen – het schepencollege was toen net gevallen (ten gevolge van gesjoemel met kredietkaarten, de zogenaamde ‘Visa-crisis’, nvdr.). Maar of achter de façade van die stralende A ook alles stralend is, dat is een andere vraag.

Antwerpen vs. Brussel

Schepen Ludo Van Campenhout, die volgende verkiezingen op de N-VA-lijst staat, zei dat het goed gaat in Antwerpen, maar dat het beter kan. Wat gaat er goed, wat kan er beter?

De Wever  Vele zaken zijn ten goede gekanteld onder ‘de nieuwe ploeg’.

Waar u de N-VA toerekent?

De Wever  Ja, als kleine partij, zeker in vergelijking met de SP.A. Laat ons de periode vanaf 2006 (vorige gemeenteraadsverkiezingen, nvdr.) als voorbeeld nemen. N-VA, Open VLD en CD&V hebben meegewerkt met een dominante SP.A en dat is altijd collegiaal gebeurd. Ik heb wat dat betreft geen klachten over Patrick Janssens. Hij was bijzonder dominant, maar de kiezer heeft hem dominant gemaakt. Door de citymarketing heeft hij een nieuw zelfbeeld van Antwerpen gecreëerd. De kritiek dat die citymarketing ook reclame voor Janssens zelf is, is terecht, maar daarover denk ik dan: bien joué.

Wat is er nu qua goed beleid gebeurd? Antwerpen is weer een stad waar inzake stadsontwikkeling wat gebeurt. Het MAS is het mooiste voorbeeld. Daarover zou je kunnen opmerken dat Vlaanderen dat allemaal heeft betaald, maar dan zeg ik andermaal: bien joué. Verder is Park Spoor Noord er gekomen en de ijzeren brug op de Leien werd eindelijk afgebroken. De ijzeren brug is anderzijds weer een voorbeeld van hoe de communicatie het haalt van het beleid. Van mij mocht die brug ook weg, maar de verkeerssituatie is echter niet verbeterd.

Op welke vlakken wil N-VA beter doen?

De Wever  Ik zal focussen op wat het verschil maakt, want over sommige punten is iedereen het eens. Wat mij het meeste stoort is de consistentie Schoon Verdiep – Wetstraat. Neem bijvoorbeeld de demografie van onze stad. In Brussel is men blij omdat de stadsvlucht is gestopt, maar netto komt dat door migratie. De exit van jonge gezinnen – die belangrijk zijn voor het sociale weefsel en fiscaal interessant voor de stad – gaat verder, terwijl er niet-Belgen bijkomen. Als je daar op ‘t Schoon Verdiep over praat, wijt iedereen dat aan slecht beleid op federaal niveau, maar de partijen die dat hier zeggen, zijn wel dezelfde die het beleid in Brussel maken. Mevrouw De Block (staatssecretaris voor Asiel en Migratie, nvdr.) regulariseert op dit moment criminelen. Open VLD in Antwerpen zal daar schande over spreken, maar zo is het wel.

Ik zal u een concreter voorbeeld geven. De overlast in de Seefhoek wordt grotendeels veroorzaakt door drugsverslaafden met een leefloon. Kunnen we die mensen niet verplicht laten behandelen, stel ik in de gemeenteraad voor. Dat zou mooi zijn, zegt Janssens, maar daar hebben we het wettelijke kader niet voor. De volgende dag schrijf ik daarover dus een wetsvoorstel. Bleek dat de bereidheid van dezelfde meerderheidspartijen in Brussel om ons voorstel in behandeling te nemen onbestaande was. Zulk een gebrek aan consistentie tussen Antwerpen en Brussel is dus een probleem.

Indien u tot burgemeester wordt verkozen, zijn de eerste twee jaar van uw ambtstermijn dan een maat voor niets, want u maakt geen deel uit van de federale regering en de volgende verkiezingen zijn pas in 2014.

De Wever  Pas op, hé. Als wij verkozen worden in Antwerpen, zal dat niet zonder gevolgen blijven in Brussel. De traditionele partijen zullen dan niet kunnen blijven doen alsof hun neus bloedt om in 2014 naar de slachtbank te worden geleid.

Stad Antwerpen vs. Universiteit Antwerpen

Hoe vertaalt de onderwijsvisie van N-VA zich naar het stedelijk niveau?

De Wever  Om te beginnen moeten een aantal waarheden onder ogen worden gezien. Er zijn capaciteitsproblemen omwille van de bevolkingstoename. Dat is nu eenmaal zo. Daar hoeven we niemand de schuld van te geven. Een bijkomend probleem is echter dat die bevolkingstoename ook een verkleuring van de bevolking inhoudt, wat een kwaliteitsprobleem oplevert. Ook dat is een oorzaak van witte stadsvlucht. Fatima Bali (voormalig schepen voor Groen in Borgerhout, nvdr.) heeft in de Gazet van Antwerpen sommige scholen als crèches omschreven. Toen enkele jaren terug ouders voor de schoolpoorten kampeerden om hun kinderen in te schrijven, zei schepen van Onderwijs Robert Voorhamme dat het capaciteitsprobleem daar de oorzaak van was. Ammehoela! Voor de school waar mijn kinderen zaten, stonden geen tentjes. Daar werd namelijk het GOK-decreet (een reeks maatregelen ter verbetering van onderwijsresultaten voor risicogroepen, nvdr.) toegepast. Die school is nu een zwarte school geworden. Durf dat onder ogen zien. De waarheid kan ons bevrijden. Ik ben er dus van overtuigd dat we het inschrijvingsverhaal moeten rechttrekken naar een verhaal waarbij je de keuzevrijheid van ouders respecteert.

Dus terug naar de situatie van voor het GOK-decreet?

De Wever  Nee, nee, nee. Keuzevrijheid wil zeggen dat ouders hun kinderen naar een bepaalde school willen sturen en als dat niet wordt gerespecteerd, krijgen de scholen in de stad klappen. De grote, gereputeerde scholen in de stad hebben het erg moeilijk gehad, terwijl de colleges erbuiten op ontploffen staan. De GOK-filosofie is de juiste indien daar vanuit Vlaanderen het geld tegenover staat die de grootstad de mogelijkheid geeft haar onderwijs aan te passen aan de maatschappelijke problemen. Ik denk dan aan kleinere klassen, zorgverbreding, een eventueel taalbadjaar, naschoolse opvang, huiswerkbegeleiding enzovoort.

Dat wat lager en middelbaar onderwijs betreft. Welke rol heeft de Universiteit Antwerpen in de stad?

De Wever  Wat mij stoort is dat Antwerpen niet het imago van studentenstad heeft, terwijl de stad een metropool is waar veel wordt gestudeerd. Antwerpen zou de ambitie moeten hebben om de belangrijkste universitaire pool van Vlaanderen te worden. Op die manier wordt het ook gemakkelijker de studenten na hun studies hier te houden. Als je kijkt naar de motor van de welvaart in Leuven, dan zijn dat de studenten die er na hun studies blijven wonen. In Leuven gaat men ook meer op kot. Iets waar in Antwerpen moet in worden geïnvesteerd, net als in woningen voor jongafgestudeerden.

Dat gebeurt toch via het autonoom gemeentebedrijf Vespa?

De Wever  Je moet kijken naar het profiel van die afgestudeerden. Jij vertelde me daarstraks dat je binnenkort met weemoed afscheid neemt van het studentenleven. Die weemoed moet je eigenlijk gebruiken. Voor veel studenten betekent het einde van de studie ook het afscheid van de stad. Op dat moment moet je kunnen vragen: zou je niet in Antwerpen blijven wonen? Je moet die jongafgestudeerden een specifiek aanbod doen, want ze zijn vaak single of vormen een koppeltje dat niet per se duurzaam is en hebben nog geen behoefte aan veel luxe. Voor jonge mensen met dat profiel biedt de enorme leegstand boven winkelpanden een oplossing.

En de stad moet hiertoe het initiatief nemen?

De Wever  Het grote voordeel van die studenten is dat je weet wie het zijn. Je zou een werfcampagne kunnen organiseren. Vraag hen of ze al eens hebben nagedacht over in de stad blijven na de studies. Antwerpen is aantrekkelijk voor jonge mensen, die bovendien niet snel onder de indruk zijn van grootstedelijke problemen. In moeilijkere buurten kun je hen goedkoop huisvesten en daardoor gaan ook die buurten erop vooruit. Zulke gentrificatie doet zich vandaag trouwens al voor in de Seefhoek – niet alles is negatief – waar jonge gezinnen nog een herenhuis kunnen kopen.

Als de Universiteit in Antwerpen moet groeien, doet zich ook daar een huisvestingsprobleem voor. Zeker binnen de ring is er geen plek. Hoe kan de stad daar een partner van de universiteit zijn?

De Wever  Je zal zeer negatief verrast zijn, maar de universiteit is op de gemeenteraad, waar ik nu zes jaar inzit, een non-issue. De universiteit is er een soort Fremdkörper. Je hebt wel de vzw Antwerpen Studentenstad die zich onder andere bezighoudt met overleg tussen de studenten en de studentenbuurt, maar dat gaat over wrijvingen met de burgerlijke maatschappij die zijn ingebakken en behoren tot die unieke periode die de studententijd is. Volgens mij is dat niet de kern van de zaak.

Wat is dan wel de kern van de zaak?

De Wever  Dat de universiteit niet met Antwerpen wordt vereenzelvigd zoals dat in Leuven wel het geval is. Antwerpen is de haven, de petrochemie, de diamant en het cultureel erfgoed. De universiteit zou ook in dat lijstje moeten staan. Dus als je over stadsontwikkeling spreekt, gaat dat ook over ruimte voor de universiteit creëren. Je moet dingen afbreken om iets nieuws te bouwen en als ik sommige buurten rond de Ossenmarkt zie, zou dat voor de universiteit geen probleem mogen zijn. Maar bon, dat is misschien een gevaarlijke uitspraak.

Op de opening van het festival Calamartes zei onze rector dat hij graag nog enkele jaren door zou gaan met de huidige burgemeester. Wat vindt u van die uitspraak?

De Wever  Ik ga daar geen polemiek over starten. De rector heeft mij gezegd dat hij dat niet bedoeld heeft als een partijpolitiek statement en daar neem ik vrede mee, maar het is uiteraard nooit verstandig privé en publiek door elkaar te halen. Verder ga ik daar niet moeilijk over doen. Je hoeft niet op alle slakken zout te leggen.

Janssens vs. De Wever

De kans dat u de volgende burgemeester wordt, is echter reëel. Als N-VA de grootste partij wordt en dus meer stemmen haalt dan de stadslijst van Janssens, wordt u dan zeker burgemeester?

De Wever  Ja. Het is te zeggen, in dat geval lijkt het mij democratisch logisch dat ik dan het initiatief krijg om onderhandelingen op te starten. Als ik win, dan is het mijn ambitie om op 1 januari 2013 de eed af te leggen als burgemeester.

Als N-VA wint zijn er geen tien opties voor de coalitievorming, zeker niet als u samenwerking met het Vlaams Belang uitsluit. Bestaat de kans dat het huidige bestuur wordt verder gezet met u als burgemeester?

De Wever  Ik zal u eens iets van nieuwswaarde meegeven. Ik meen te weten dat de meest recente peiling, die van Het Laatste Nieuws (5 mei 2012, N-VA zou 42,9 procent van de stemmen halen in Antwerpen, nvdr.) twee keer is uitgevoerd, omdat men het resultaat na één keer niet geloofde. Deze peiling is overigens ook in overeenstemming met tendensen die wij zelf vaststellen. Ik begrijp het fatalisme van sommige journalisten dan ook niet. Er zijn wel andere coalities mogelijk en ik ga die proberen te vormen met partijen waar wij ideologisch het meeste verwantschap mee hebben, zodat we congruent kunnen besturen. Eerlijkheidshalve zeg ik wel dat ik met de Dewinter geen coalitie zal vormen, aangezien in zijn partij de harde lijn heeft gewonnen.

Dewinter antwoordde daarop dat hij zichzelf in dat geval best wil wegcijferen.

De Wever  Dewinter cijfert zichzelf vooral graag in de krant. Hij wil namelijk dat het debat over hem gaat. Hij is een knap politicus waarmee je nooit klaar bent en nu heeft hij al zijn pijlen op mij gericht, waardoor Dewinter momenteel de beste vriend van Janssens is. Elke stem die hij van mij wint, komt Janssens namelijk goed uit.

Hoe belangrijk is Antwerpen in het Vlaams-nationalistische verhaal?

De Wever  Antwerpen is de grootste stad van Vlaanderen, de motor van onze welvaart. Hier het bestuur uitoefenen is niet niets. Dat is een machtspositie in heel Vlaanderen.

Toen u uw lijsttrekkerschap aankondigde, maakte u van Antwerpen de stad die tegen Brussel en dus het federale niveau moet rebelleren.

De Wever  De uitkomst van de rare optelsom aan democratieën genaamd België is steeds anders dan wat Vlaanderen nodig heeft en Antwerpen is als grootste stad ook de grootste ontvanger van de miserie in Brussel. Illegale drugdealers die een straf met uitstel krijgen; de hoogste fiscale druk in Europa; … dat krijg je in Antwerpen niet meer uitgelegd.

“Breken met negentig jaar socialisme in Antwerpen”, zoals u het noemt, is dus de volgende stap in het Vlaams-nationalistische verhaal?

De Wever  Ja, dat heeft u op die manier mooi samengevat. Al heeft ‘Vlaams-nationalistisch verhaal’ wel een negatieve bijklank. Door semantische verwarring doet die term denken aan een culturele en taalkundige strijd, terwijl het succes van N-VA in ons sociaal-economische verhaal schuilt. De verovering van Antwerpen is een volgende stap naar 2014 en het doorbreken van de macht van de PS.